Jak wojna zmienia Europę | MATERIAŁ PROMOCYJNY

ARTUR SPORNIAK: Rok temu Międzynarodowa Konferencja z cyklu „Rola chrześcijan w procesie integracji europejskiej” zaczęła się dość dramatycznie, bo projekcją tylko kilku minut niedokończonego filmu o biskupie Pieronku. Jego powstanie skutecznie storpedował abp Marek Jędraszewski. Czy w tym roku relacje organizatora konferencji – Fundacji im. bp. Tadeusza Pieronka – z metropolitą się poprawiły?

MICHAŁ GÓRA: W zeszłym roku rzeczywiście ta sytuacja wyglądała niepokojąco, ponieważ na miesiąc przed konferencją arcybiskup nakazał Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II – od 20 lat współorganizatorowi konferencji – wycofanie się z tego projektu i doprowadził do wstrzymania produkcji filmu. Żaden też przedstawiciel kurii nie był delegowany do odprawienia organizowanej przez nas co roku mszy – zwykle z bardzo czcigodnymi gośćmi z zagranicy. Ale te działania przyniosły też pozytywny skutek, bo oczyściły sytuację. Miejscowy hierarcha nas ignoruje, a my dajemy sobie radę bez kościelnego patronatu.

Żadnych kontaktów nie będzie, mimo że gośćmi konferencji w dniach 21-22 października będą wiceprzewodniczący Rady Konferencji Episkopatów Europy bp Ladislav Német i maronicki arcybiskup Trypolisu Youssef Antoine Soueif?

Żadnej reakcji do tej pory nie było. Choć jako organizatorzy dopełniliśmy wynikających z „eklezjalnej dyplomacji” formalności. Wiceprezes fundacji Rafał Budnik wielokrotnie kontaktował się z krakowską kurią w tej sprawie, informował o składzie gości konferencyjnych – także o tym, że do Krakowa przyjedzie zwierzchnik Prawosławnego Kościoła Ukrainy metropolita kijowski Epifaniusz.

Który otrzymuje w tym roku Nagrodę im. bp. Tadeusza Pieronka.

Po śmierci pomysłodawcy konferencji w grudniu 2018 r. jego współpracownicy powołali Fundację im. Tadeusza Pieronka i nagrodę jego imienia. Od czterech lat wręczamy ją co roku jednej lub dwóm osobom, które wskazuje kapituła nagrody pod przewodnictwem posła do Parlamentu Europejskiego Jana Olbrychta. Statuetka In Veritate (takie było biskupie zawołanie Pieronka) wędruje do jednej lub dwóch osób, które w ostatnim czasie mogły wykazać się jakimś wybitnym osiągnięciem w łączeniu wartości chrześcijańskich i europejskich w życiu publicznym. To wydarzenie, towarzyszące konferencji, w tym roku będzie miało godną oprawę – odbędzie się w Galerii Sztuki Polskiej XIX i XX w. w Sukiennicach.

Rozumiem, że metropolita Epifaniusz otrzymuje nagrodę w imieniu całej Ukrainy, która broniąc się przed rosyjską agresji, broni jednocześnie Europy.

Tak, ale rzecz jasna również broni tego, co w chrześcijaństwie bezkompromisowe. Epifaniusz uosabia obronę prawdy o prawie ludzi do życia w wolności. W ogóle tegoroczny temat konferencji z oczywistych względów odwołuje się do sytuacji w Ukrainie – będziemy się zastanawiać, jak wojna wpłynie na Europę.

Nagrodę im. Tadeusza Pieronka otrzymuje też zastępca rzecznika praw obywatelskich Hanna Machińska. Jak kapituła nagrody uzasadnia tę decyzję?

Pani dr Hanna Machińska jest osobą znaną z zaangażowania w obronę uchodźców, którzy przez granicę z Białorusią próbują dostać się do Polski. Ona pomaga bez oglądania się na to, że ci ludzie są zinstrumentalizowani politycznie przez reżim Łukaszenki, a ich sytuacja prawna w Polsce jest trudna.

W zeszłym roku konferencję zdominowało pesymistyczne pytanie: czy Unia Europejska przetrwa? Na razie wojna pozytywnie weryfikuje siłę i spójność UE, ale czy zastanawianie się, jaka będzie Unia po jej zakończeniu, nie jest przedwczesne?

Przyświeca nam co roku w zasadzie jeden cel: staramy się mówić o przyszłości Europy – diagnozować sytuację, wskazywać na niebezpieczeństwa i zastanawiać się nad najlepszymi odpowiedziami na nie. Tytuł tegorocznej konferencji „Wojna w Europie – Jaka będzie Unia Europejska?” także stawia pytanie o przyszłość. Sama wojna w Ukrainie radykalnie wywołuje nas do odpowiedzi, w jakim kierunku Unia Europejska powinna się zmieniać. Na razie jest głównie siłą geoekonomiczną – czy powinna zmienić się bardziej w siłę geopolityczną, a co za tym idzie, w siłę militarną? Instytucje europejskie i decydenci muszą na takie pytania szukać odpowiedzi. Zrobi to zapewne podczas konferencji przewodnicząca Parlamentu Europejskiego Roberta Metsola.

Tematy sesji próbują diagnozować sytuację.

A ta stawia nas wobec agresywnych działań przychodzących z zewnątrz Unii, jak i z jej obszaru. Będziemy się zastanawiać nad sferą komunikacji jako polem walki. Wiemy, że populistyczni krytycy Unii często powołują się na argumenty, które w istocie wynikają z dezinformacji. Między innymi dlatego zaprosiliśmy dr Martynę Bildziukiewicz, która kieruje East StratCom Task Force – niedawno powołaną unijną instytucją zajmującą się identyfikowaniem i przeciwdziałaniem dezinformacji zewnętrznej, zwłaszcza rosyjskiej.

Zajmiemy się także pytaniem, czy rozszerzać UE i jak procesy migracyjne zmieniają Europę, bo w wyniku wojny mamy do czynienia z kolejną poważną falą migracyjną – to są przede wszystkim uchodźcy wojenni, ale przecież nie wygasła migracja zewnętrzna z innych kierunków, która się prędko nie skończy. Co będzie się działo z tożsamością kulturową Europy? Czy nastąpi i w jakim stopniu inkulturacja uchodźców zewnętrznych?

Nie chcę oczywiście przeceniać roli takiej konferencji – to bardziej platforma dyskusji niż miejsce wypracowywania gotowych odpowiedzi. Stąd zależy nam na obecności polityków europejskich.

A jaka jest rola Kościołów?

Na obecności ich przedstawicieli także nam zależy, choć czasem mam wrażenie, że to bardziej świeccy starają się o to, by Kościoły nie wypadły z dyskursu publicznego.

Stąd sesja „Postawy Kościołów wobec agresji Rosji przeciw Ukrainie”?

Tak.

Katolikom właściwie od początku wojny trudno jest powiedzieć, jakie jest stanowisko papieża.

Z tym tematem będzie musiał się chyba zmierzyć jezuita, ks. prof. Marek Blaza z warszawskiego Bobolanum, choć jest przede wszystkim specjalistą od ukraińskiego prawosławia i Kościoła grecko-katolickiego. Liczę, że dyskusję na ten temat podejmą pozostali uczestnicy konferencji.

Na pewno to bardzo interesujące, co będą mieli do powiedzenia zaproszeni przedstawiciele ukraińskich Kościołów greckokatolickiego i prawosławnego.

Czy próbowaliście zapraszać przedstawicieli Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego?

Nie. Nasi partnerzy i my zakładaliśmy, że nie będziemy tego robić. Być może jest to nasza słabość.

Rozumiem, że byłoby to oddanie głosu komuś, kto oficjalnie wspiera agresję. Ale nie ma też przedstawiciela Polskiego Kościoła Prawosławnego i Konferencji Episkopatu Polski, prawda?

Polski Kościół Prawosławny też przyjmuje dość ambiwalentną postawę w kontekście tej wojny. Do naszego episkopatu zaś wystosowaliśmy szereg zaproszeń. Bezskutecznie. Chyba jeszcze tylko w Polsce jest taki zwyczaj, że biskup z innej diecezji, a nawet biskup pełniący jakieś funkcje w episkopacie, by przyjechać w jakieś miejsce, najpierw pyta o zgodę miejscowego biskupa. Mamy potwierdzone informacje, że metropolita krakowski odwodzi różne osoby od przyjeżdżania na naszą konferencję. ©℗