Behar

Albowiem tysiąc lat w oczach twoich jest jak dzień wczorajszy, który przeminął" - czytamy w psalmie 90. A świat przeminie w 6000 lat (niektórzy dodają, że w 7000, bo 1000 lat zajmie etap zniszczenia). Ten czas podzielony jest na tygodnie. W każdym z nich najważniejszy jest szabat - dzień, który ukazuje smak przyszłego świata. W szabat nie wolno pracować, zabrania się rozpalania ognia, nie wolno gotować, pisać, czytać. Należy oderwać się od codziennych zajęć i skupić tylko na jednym: oddawaniu czci Wiekuistemu.

Lata dzielą się na odcinki siedmioletnie. W roku szabatowym Bóg zakazuje pracy na roli. Nie wolno zbierać żniwa i zrywać winogron. Ziemia ma odpoczywać. To będzie jej szabat. Siedem lat pomnożone przez siedem zamyka kolejny cykl. Rok pięćdziesiąty został ustanowiony rokiem jubileuszowym. Wtedy każdy wróci do swej własności. Obwołacie wolność dla wszystkich jej mieszkańców, nakazuje Bóg. Zabrzmi wówczas szofar po całej ziemi, jak w Jom Kippur i na nowy rok. Pan nakazuje czcić lata szabatowe i jubileuszowe, bo tylko wtedy lud będzie mieszkał bezpiecznie w swej ziemi, a "ziemia wyda swój plon, będziecie jedli do syta" (Kpł 25, 19). Bóg obiecuje, że w roku odpoczynku wystarczy żywności dla wszystkich. Nie bójcie się, powiada, głodu nie będzie. Z pewnością co siedem lat zdarzy się cud i ziemia sama, bez pracy rolnika, nasyci lud wybrany. Należy zawierzyć Najwyższemu. Za nieprzestrzeganie prawa grozi Żydom powtórne wygnanie. Ich los, można rzec, zależy wprost od tego, czy przyjmą na siebie prawo roku szabatowego.

Nakaz zaufania Bogu zajmuje miejsce centralne. Tak jak w przypadku zdarzenia ze szpiegami. Lud uwierzył w straszne słowa wysłanników do Ziemi Obiecanej, opisujących miasta nie do zdobycia. Nie uwierzył Bogu, nie chciał od razu wejść do ziemi, która na niego czekała. I za karę musiał błądzić przez pustynię kolejne 40 lat.

Porządek życia ludzkiego i czasu na ziemi zostaje więc ustalony. Wszechświat ma swój ostateczny kres, a lud ma swoje mniejsze spełnienia. W roku jubileuszowym naprawione zostaje zło wcześniej wyrządzone. Z nakazem przestrzegania roku szabatowego i roku jubileuszowego związany jest zakaz oszukiwania w handlu i tym samym oszukiwania słowem, np. podawania fałszywej ceny czy opowiadania o sobie rzeczy niezgodnych z rzeczywistością. Bóg nakazuje, by stosunki handlowe, jak wszelkie inne związki między ludźmi, oprzeć na prawdzie.

Prawda po hebrajsku to emet. Powiada się, że prawda jest pieczęcią Boga. Ten, kto się z nią mija, zasłania Jego obecność. Słowo emet, powiadają mistycy, zawiera w sobie całą rzeczywistość, ponieważ litery, z których się składa, obejmują cały hebrajski alfabet, a ze słów tego alfabetu stworzony został wszechświat. Bóg również ukazał się człowiekowi przez litery i słowa, a człowiek w słowach ma Go rozpoznać.

Wyraz emet otwiera pierwsza litera - alef, jest tu litera środkowa - em (mem) i ostatnia - tet. Atrybut prawdy przypisuje się Jakubowi. Dlatego z nim w nocy zmagał się anioł (powiadają: Anioł zła). Z nim, a nie z Abrahamem czy Izaakiem. Abraham w tradycji uchodzi za człowieka miłosierdzia. Atrybutem Izaaka jest odważna służba Bogu. Prawda jednoczy i osadza na mocnej podstawie miłosierdzie i religijne obowiązki.

Ale rzecz nie jest taka prosta i tak miła kaznodziejom. Pewien rabin opowiedział następującą historię. Gdy Bóg miał stworzyć człowieka, udał się po radę do aniołów. Anioł litości rzekł: "stwórz go, ponieważ będzie w nim dużo litości". Prawda rzekła: "nie twórz go, ponieważ będzie kłamcą". Anioł sprawiedliwości był za stworzeniem człowieka. Pokój był przeciw, mówiąc: "będzie istotą swarliwą". Co wtedy uczynił Święty Jedyny, błogosławiony On? Chwycił Prawdę i zakopał ją głęboko w ziemi. Ta opowieść wskazuje na to, że człowiek powstał i żyje na grobie Prawdy. Tak też nauczali starożytni filozofowie. Cyceron pisał: prawda znajduje się na dnie oceanu. Podobnie powiadał Seneka. Ale czy oznacza to, że prawda zagrzebana w ziemi jest martwa? Nie znam odpowiedzi. Wiem, że nie jest łatwo dostępna nawet archeologom.