Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Seamus Heaney: ŚWIATŁO ELEKTRYCZNE - rzadko się zdarza, by nowa książka obcego poety doczekała się tak szybko prezentacji po polsku. Ale też irlandzkiego noblistę Seamusa Heaneya łączą z Polską więzy przyjaźni, a jego wiersze znane były u nas na długo przed decyzją podjętą w 1995 roku przez sztokholmskie jury, przede wszystkim za sprawą dwóch tłumaczy: Piotra Sommera i Stanisława Barańczaka. Barańczak opublikował dwa zbiory swoich przekładów z Heaneya: „44 wiersze” (1994) i „Ciągnąc dalej” (1996). Teraz dał nam obszerny wybór z jego najnowszego tomu, który w oryginale ukazał się w 2001 roku. A wybór ten, razem z tomem esejów Irlandczyka zatytułowanym „Znalezione-przywłaszczone”, wydano w przeddzień kolejnej wizyty Heaneya w Polsce.
Na scenę wpada susem, skomląc, Owen Kelly,
Z zaciętą w złym zamiarze szczęką; w oku - obłęd,
W karku, w barach, rozrosłych jak u wszystkich miotaczy kulą
Wciąż jeszcze coś z uczniaka.
Wiązka twardych drągów,
Kiedy ją zwalił z grzbietu na początku sceny,
Podniosła z desek kłąb kurzu; pięści jak para rzep Wystawały z rękawów rozdartej kapoty z brezentu.
Nie, nie zapomnę: Owen, jego Kaliban ze Sperrins,
Jego Szekspir z kartoflisk, w zapaskę składane słowa
Pazurami / Ryć będę z ziemi fistaszki dla ciebie.
To wspomnienie szkolnego przedstawienia „Burzy” otwiera wiersz „Imiona rzeczywiste” - wersy Szekspira towarzyszą w nim ewokacji świata, w który zostaliśmy kiedyś, w dzieciństwie, wtrąceni i którego prawdziwe zobaczenie jest sprawą tyleż wrażliwości naszych zmysłów, co tajemnicy sztuki.
Słowa - główki szpilek
Wetkniętych w grubą, gęstą czerń wszechświata.
Jedna linijka, dana, by wtórować linii
Życia. Czasami było tak, jakby jakaś szczelina
Otwarła się na scenę przewidzianą, na twój w niej udział
Jak to perpetuum iskier, spiralą rwące się wzwyż
Z komina MacNicholla:
szedłem właśnie podwórzem, kiedy Ujrzałem ów wir iskier, ten jeden jedyny raz,
Ja, dziecko w świecie, zanurzone w nim po same oczy,
Zbudzone, idące dokądś, w ciemnej zimą godzinie dojarek,
Z dłonią w jej dłoni, w dłoni kogoś z latarnią w ręku.
Pejzaże i sceny dzieciństwa - „pokój, z którego ja i cała reszta wyszliśmy na świat”; okonie zmagające się z czystym nurtem rzeki Bann; „nasza / kuchnia i z jej sufitu zwisający lep, / Z daleka - struga miodu, z bliska - stryczek mordu...” - splatają się z reminiscencjami lektur i kulturowymi aluzjami. Jak w opowieści o doktorze Kerli-nie, położniku, która przemienia się w inicjacyjny traktat o tajemnicy narodzin. A w wierszu „Świat znany”, którego punktem wyjścia i ramą jest na poły satyryczne wspomnienie z roku 1978 o podróży do Macedonii na festiwal poetycki w Strudze, ciąg kunsztownych skojarzeń prowadzi nas ku bardzo współczesnemu obrazowi drogi zapełnionej uchodźcami. „Dawne poczucie, że jakaś nieprzenikniona tragedia / Toczy się stale, co dzień, na samym skraju zwykłości - nie opuściło mnie do dziś, ani na chwilę...” - pisze Heaney. (Wydawnictwo Znak, Kraków 2003, s. 54. W „Świetle elektrycznym” znalazł się też pośmiertny hołd Josifowi Brodskiemu, nawiązujący formą do wiersza, jakim w 1939 roku W.H. Auden żegnał wielkiego irlandzkiego poetę Williama Butlera Yeatsa, i inne pożegnanie - Zbigniewa Herberta.)
