Z kamerą wśród ludzi

„Wolny strzelec” wykorzystuje formę thrillera, żeby opowiedzieć o szaleństwie dzisiejszych mediów.

29.11.2014

Czyta się kilka minut

Kadr z filmu „Wolny strzelec” / Fot. MATERIAŁY PRASOWE
Kadr z filmu „Wolny strzelec” / Fot. MATERIAŁY PRASOWE

Już dawno ktoś zauważył, że niewiele się różnimy od średniowiecznych gapiów, którzy tak chętnie przypatrywali się publicznym egzekucjom. Różnica polega na tym, że naszym przodkom, prócz niezdrowej ciekawości, towarzyszyła cokolwiek perwersyjna potrzeba przywrócenia moralnego porządku. Czego szuka dzisiejszy widz sensacyjnych reportaży i krwawych newsów? Oczywiście – rozrywki. Film „Wolny strzelec” zagląda do kuchni, w której przyrządza się najbardziej krwiste dania dnia. Pierwszym ogniwem tego osobliwego łańcucha pokarmowego są łowcy uzbrojeni w kamery i aparaty fotograficzne, drugim zaś telewizyjni „kucharze”, przyprawiający świeżo dostarczone mięso w taki sposób, aby przyciągnąć przed ekrany jak najliczniejszą widownię, a potem przez resztę dnia podsycać jej apetyt. To ostatnie ogniwo pozostaje w filmie Gilroya znacząco nieobecne.

Wielu z nas zastanawia się, co się kłębi w głowie reportera, który celuje obiektywem w umierającego człowieka. „Wolny strzelec” próbuje stworzyć profil psychologiczny takiej dziennikarskiej hieny, ucieka jednak w przypadek czysto kliniczny. Jake Gyllenhaal gra Louisa Blooma, złodziejaszka z Los Angeles, który kupuje używaną kamerę i policyjny radar, by polować na rozmaite wypadki, zabójstwa, pożary, a następnie sprzedawać zarejestrowany materiał lokalnej stacji telewizyjnej. Amerykański aktor wygląda tu niczym zombie: blady, z chorym błyskiem w oku, poruszający się jak nakręcony. Aktorstwo i postać robią wrażenie, odsyłają jednak bardziej do podręcznika psychopatologii niż do rzeczywistości. Louis tłukący z wściekłością lustro, Louis układający pokiereszowanego trupa w oświetleniu bardziej dogodnym dla kamery, Louis przygotowujący ryzykowne ustawki, które potem filmuje z ukrycia – to wszystko mogłoby mieć siłę jeszcze większą, gdyby miało twarz trochę bardziej swojską.

Debiutancki film Dana Gilroya (scenarzysty m.in. „Dziedzictwa Bourne’a”) wykorzystuje wzorzec ambitnego thrillera, w którym człowiek znikąd dzięki cwaniactwu, zimnej krwi, umiejętnościom manipulatorskim i paru mądrościom wyczytanym w internecie stopniowo wkrada się do świata mediów i zaczyna dyktować w nim swoje warunki. Louis to postać na granicy miernoty i geniuszu, znakomicie wyczuwająca nerwowy puls medialnego rynku oraz desperację tych, którzy starają się wyciągnąć z niego jak najwięcej. Z jego pomocą rozpracowujemy dość prosty i ogólnie znany mechanizm – to właśnie prostactwo i tupet bohatera pozwalają w krzywym zwierciadle zobaczyć działanie całego systemu. I na tym właściwie poprzestają twórcy „Wolnego strzelca”. Jeśli kogoś intryguje, co siedzi w głowie rzutkiego wydawcy wiadomości czy upudrowanej prezenterki, sprzedających ów krwawy kontent, zobaczy jedynie telewizyjnych cyborgów. Nie dowie się, w jaki sposób się znieczulają i co im się później śni po nocach. Kimś takim jest w filmie Nina (Rene Russo) – zimna profesjonalistka gotowa na wszystko, a w rzeczywistości starzejąca się kobieta, lękająca się o swą zawodową pozycję.

A jednak „Wolny strzelec”, mimo swoich oczywistych diagnoz stawianych dzisiejszym mediom i ich konsumentom, mimo przywiązania do reguł thrillera czy kina akcji z jego pościgami i suspensem, przynosi coś nowego. Pokazując drogę, jaką przechodzi Louis, od hieny amatorskiej do hieny w pełni profesjonalnej i rozdającej wszystkie karty, nie daje mu szans na jakąkolwiek rehabilitację. W przeciwieństwie do większości amerykańskich filmów piętnujących niecny proceder i dążących do przywrócenia zepsutemu światu utraconej równowagi – pozostawia nas w poczuciu, że to, co właśnie zobaczyliśmy, jest dopiero preludium do czegoś, co w skali znacznie większej wydarzy się w przyszłości. A może już się wydarza?

Gilroy dotyka w filmie jeszcze innych ważkich kwestii, na przykład rasowego i społecznego wymiaru telewizyjnej sensacji (incydenty, w których ofiarami są biali z klasy średniej, mają zwykle zwiększoną oglądalność). Ale jest jeszcze coś. W filmie niczym refren powtarza się obraz przedstawiający górujący nad Los Angeles gęsty las anten i telewizyjnych przekaźników. Decyzja, by nie pokazywać mieszkających w tym lesie widzów-ludożerców, ale skupić się na tych, którzy każdego dnia dostarczają im strawy, jest zarazem wyraźną deklaracją. Bo nawet jeśli mentalnie tkwimy w średniowieczu, a czasem i w paleolicie, nic nie usprawiedliwia tych, którzy fundują nam kolejną egzekucję, bo po prostu chcą na niej – i na nas – zarobić. Być może atrakcyjność „Wolnego strzelca” sprawi, że jego widz, zanim wyrazi swoje święte oburzenie zdziczeniem medialnych obyczajów, zostanie zmuszony do zastanowienia się, czy czasem nie dokłada do tego interesu.


„WOLNY STRZELEC” (Nightcrawler) – scen. i reż. Dan Gilroy, zdj. Robert Elswit, muz. James Newton Howard, wyst. Jake Gyllenhaal, Rene Russo, Riz Ahmed i inni. Prod. USA 2014.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
Krytyczka filmowa „Tygodnika Powszechnego”. Pisuje także do magazynów „EKRANy” i „Kino”, jest felietonistką magazynu psychologicznego „Charaktery”. Współautorka takich publikacji, jak „Panorama kina najnowszego”, „Szukając von Triera”, „Encyklopedia kina”, „… więcej

Artykuł pochodzi z numeru TP 49/2014