Stwarzanie Kafki

Każdy, kto sięga po książkę Kafki, jest potencjalnym współudziałowcem pisarza, jego lekturową pamięcią i interpretacyjną wyobraźnią.

21.10.2019

Czyta się kilka minut

Frontyspis z tomów BN /
Frontyspis z tomów BN /

W krótkim szkicu „Kafka i jego prekursorzy” Jorge Luis Borges pisze, że autor „Zamku” stwarza swoich poprzedników. Zdanie to zawiera dwie sugestie. Zgodnie z pierwszą dzieło praskiego pisarza nie tylko zainspirowało następców, ale też powołało do istnienia własną tradycję złożoną z rozmaitych tekstów – również takich, których Kafka nie znał. Są one wobec jego twórczości prekursorskie nie dlatego, że na nią bezpośrednio oddziałały, lecz dlatego, że ta konkretna twórczość, pod wszelkimi względami oryginalna i wyznaczająca punkt zwrotny w światowej literaturze, pozwoliła nam w specyficzny sposób odnieść się do utworów dawnych mistrzów, pozwoliła dostrzec w nich pewne cechy, które inaczej pozostałyby niewidoczne. Zgodnie z drugą sugestią proces ten odbywa się cały czas: Kafka wciąż stwarza swych prekursorów, ciągle poszerza grupę autorów, których możemy określić tym mianem.

Jest tak dlatego, że we wspomnianym procesie kluczową rolę odgrywają czytelnicy. Każdy, kto sięga po książkę Kafki, jest potencjalnym współudziałowcem pisarza, jego lekturową pamięcią i interpretacyjną wyobraźnią. Wszystko zależy bowiem od sposobu czytania – jaki sens przypisujemy jego dziełom, jakie ich aspekty wyłapujemy. Kafka stwarza swych prekursorów, gdyż jest nieustannie stwarzany przez swych czytelników.

Ci ostatni dzielą się na wiele różnych grup, z których dwie wydają mi się najważniejsze. Do pierwszej należą archiwiści, skrupulatnie gromadzący wiedzę na temat Kafkowskiego pisarstwa, przeglądający manuskrypty i uzupełniający bibliograficzne zestawienia. Do drugiej zaś poszukiwacze nowych dróg, którzy za wszelką cenę, choćby wbrew logice, próbują ukazać Kafkę w nowym świetle. Łukasz Musiał, który zajmuje się twórczością praskiego pisarza od wielu lat (poświęcił mu rozprawę naukową „Kafka. W poszukiwaniu utraconej rzeczywistości” oraz wiele artykułów; przełożył też sporą grupę jego tekstów), znajduje się gdzieś pomiędzy nimi. Jest jednym z najlepszych archiwariuszy: dzieło praskiego pisarza i potężna biblioteka złożona z kafkologicznych komentarzy nie mają dla niego żadnych sekretów. Jednak pod maską skrupulatnego monografisty skrywa się poszukiwacz przygód, który pragnie wyprowadzić autora „Procesu” z niewoli przeszłych interpretacji, proponując nowe odczytania i wskazując przy tym jego kolejnych – awangardowych – prekursorów.

W wyborze do głosu dochodzi pierwszy z nich. Otrzymujemy tu przeszło dwustustronicowy wstęp, którego solenność nie pozostawia żadnych wątpliwości. To wprowadzenie tak wyczerpujące, że mogą je czytać z pożytkiem zarówno amatorzy, jak i profesjonaliści. Dobór prezentowanych dzieł jest bezpieczny, ale nie do końca przewidywalny. Książka jest potężna, jednak liczba tekstów (32) nie przytłacza. Dzięki oszczędnej selekcji w ciekawy sposób wzajemnie się oświetlają.

Jeśli czytając wstęp czasem odczuwamy potrzebę porzucenia Kafkowskiego archiwum i spojrzenia na jego utwory w inny – nowatorski – sposób, to dlatego, że sam Musiał wyrywa się w tę stronę. Pozwolił sobie na to w książce, która stanowi uzupełnienie ossolińskiego wyboru. Chodzi o „Prozy utajone” wydane w PIW-ie. Za pomocą obu publikacji tłumacz i komentator zaprasza nas do udziału w inspirującej grze, w której musimy poruszać się między powierzchnią a głębią, konwencją a eksperymentem. Wszystko po to, by stworzyć Kafkę jeszcze raz, a następnie spojrzeć nie tylko na literaturę, ale również na rzeczywistość przez pryzmat jego niewyczerpywalnego dzieła. ©℗

Franz Kafka WYBÓR PROZY, Tłumacze różni. Wybór, wstęp i opracowanie Łukasz Musiał, BN II 263, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 2018

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
Urodzony w 1978 r. Aktywista literacki, filozof literatury, eseista, redaktor, wydawca, krytyk i tłumacz. Dyrektor programowy Festiwalu Conrada. Redaktor działu kultury „Tygodnika Powszechnego”. Dyrektor programów literackich Fundacji Tygodnika Powszechnego.… więcej

Artykuł pochodzi z numeru Nr 43/2019

Artykuł pochodzi z dodatku „Biblioteka Narodowa