Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Poza miejscami, w których może być o nich mowa, choć nie są wymienione - bo ich obecność zawarta jest w obejmującej wszystkich gramatycznej formie męskoosobowej - oraz poza fragmentami, które opowiadają ich historię w sposób rozwinięty, wzmianki o kobietach rozsiane są po całej księdze.
Niekiedy musimy tropić ich obecność z niemal detektywistyczną uwagą. Gdy Łukasz wspomina o "siostrzeńcu Pawła" (dosłownie mówi: "syn siostry Pawła", Dz 23, 16), dowiadujemy się, że Paweł miał siostrę. Inne informacje o niej - poza tą wzmianką - już do nas jednak nie dotarły...
O kobietach dowiadujemy się, gdy - wbrew przyjętej regule - autor wyraźnie wspomina, że wśród wierzących i prześladowanych z tego powodu byli "mężczyźni i kobiety" (Dz 22, 4; por. 9, 2). Albo gdy stały się niejako "pretekstem" opisywanych wydarzeń. Jedne z pierwszych napięć występujących w tworzących się gminach zostają przedstawione jako spór o diakonię wobec wdów: "W tym czasie, gdy liczba uczniów wzrastała, helleniści zaczęli szemrać przeciwko Hebrajczykom, że podczas codziennego posługiwania [diakonii] ich wdowy są zaniedbywane" (Dz 6, 1, w przekładzie ekumenicznym). Spór między Żydami żyjącymi w diasporze i mówiącymi po grecku a Żydami palestyńskimi mówiącymi po aramejsku owocuje decyzją o powołaniu urzędu siedmiu, którzy zajmą się posługą stołu, podczas gdy Dwunastu zajmie się wyłącznie posługą słowa. Ta wzmianka o wdowach nie mówi nam nic o ich sytuacji. Wbrew dość powszechnemu rozumieniu tego fragmentu jako kontynuacji znanej w tradycji żydowskiej troski o wdowy i sieroty (uchodzących za synonim ubogich), nie są one tutaj tak określone (choć niekiedy sugerują to polskie przekłady Biblii); zainteresowanie autora Dziejów kieruje się na wybranych siedmiu, nie na kobiety.
Status wdów zostaje natomiast określony w innym fragmencie, mówiącym o Tabicie, jej chorobie, śmierci i wskrzeszeniu. Pośród zasmuconych jej śmiercią i uradowanych po powstaniu są również wdowy (zob. Dz 9, 39. 41): te, którymi opiekowała się Tabita, szyjąc dla nich ubrania.
Do kobiet o niskim statusie społecznym zaliczyć należy również "dziewczynę, która miała ducha wieszczego i dzięki wróżbom przynosiła duże dochody swoim właścicielom" (Dz 16, 16). Najprawdopodobniej była to niewolnica - skoro należała do bliżej nieokreślonych właścicieli. "Biegnąc za Pawłem i nami wykrzykiwała: »Ci ludzie są sługami Boga Najwyższego i głoszą wam drogę zbawienia«. Czyniła tak przez wiele dni" (Dz 16, 17 n.). Rozdrażniony Paweł mocą Jezusa wyrzucił z niej ducha, a tym samym odebrał jej właścicielom źródło dochodu. Nie poznajemy jej dalszych losów, nie dowiadujemy się, czy stała się wierzącą, czy przyłączyła się do zbierających się w domu Lidii w Filippi. Historia ta służy pokazaniu cudownego uwolnienia z więzienia Pawła i Sylasa; to oni stoją w jej centrum.
Na społecznych antypodach znajdują się kobiety wpływowe i poważane, również wspominane przez Łukasza. Znajdują się one zarówno w gronie przeciwników drogi, jak też pośród jej wyznawców. I tak w Antiochii Pizydyjskiej "pobożne a wpływowe kobiety oraz wybitne osobistości w mieście zaczęli prześladować Pawła i Barnabę" (Dz 13, 50), którzy opuścili to miasto i poszli dalej. Natomiast w Tesalonikach przyłączyło się do Pawła i Sylasa m.in. "niemało poważanych kobiet" (Dz 17, 4), podobnie w Berei (zob. Dz 17, 12). Do chlubnych wyjątków kobiet nazwanych z imienia należy Damaris, która przyłączyła się do Pawła w Atenach, m.in. z Dionizym Areopagitą (por. Dz 17, 34).
Dzieje wymieniają także kilka imion kobiet będących u władzy lub żon władców. Należy do nich "królowa etiopska Kandaki" (Dz 8, 27), Druzylla, Żydówka, żona rzymskiego prokuratora Judei Feliksa (por. Dz 24, 24), oraz Berenika, pojawiająca się u boku swego brata Heroda Agryppy II, gdy ten wezwał na przesłuchanie Pawła (por. Dz 25, 13. 23. 30). Łukasz nie wspomina, że Druzylla i Berenika były siostrami. W ogóle wzmianka o tych kobietach nie wpływa na jego narrację.
Inaczej jest z krótką relacją dotyczącą czterech bezimiennych kobiet z Cezarei. Paweł z towarzyszami idzie "do domu Filipa ewangelisty, który był jednym z siedmiu. (...) Miał on cztery córki, dziewice, które były prorokiniami" (Dz 21, 8n.). Pojawiają się one z opisanym zaraz po nich prorokiem Agabosem, co odpowiada ulubionej przez Łukasza formie wymieniania paralelnie kobiet i mężczyzn (np. Pryscylla i Akwila, Ananiasz i Safira). Prorokinie z Cezarei są jedynymi wprost wskazanymi kobietami w Dziejach Apostolskich, w których spełnia się przypomniana na ich początku przepowiednia proroka Joela: "Tak będzie, mówi Bóg. W ostatnich dniach ześlę Ducha mego na każdego człowieka, synowie i córki wasze prorokować będą" (Dz 2, 17, por. Jl 3, 1n.). Określając córki Filipa jako prorokinie, Łukasz uznaje, że kobiety sprawowały ten urząd i nie budziło to żadnych wątpliwości. Zarazem jednak - w przeciwieństwie do relacji o Agabosie - nie przekazuje słów proroctwa kobiet. Ich obecność nawet w tak kluczowym momencie pozostaje milcząca.
