Opatrunek. Felieton Wojciecha Bonowicza

To smutna książka. Ale inna być nie może, bo opowiada o rozstaniu. O tym, że coś rozłożyło się i już nie złoży się z powrotem. O tym, że zostało zerwane – ale trwa.

27.06.2022

Czyta się kilka minut

Wojciech Bonowicz / Fot. Grażyna Makara /
Wojciech Bonowicz / Fot. Grażyna Makara /

Nie wiadomo, co sprawia większy ból: rozkład czy trwanie, pustka po kimś czy wspomnienia, które nie mijają. Wszystkie czynności służą temu, by zachować spokój, równowagę, której nie ma. Świat się przechylił, a trzeba chodzić po nim, jakby był prosty, stabilny.

Nakarmiłem kota, dołożyłem do ognia, byłem na skale,

z której chciał mnie zdmuchnąć wiatr – dął tak, aż poczułem

przez kurtkę, bluzę, podkoszulek jego chłód, swój zimny pot

pod pachami, na plecach. Wciąż tutaj. Rok temu

rozwiodłem się; przed chwilą odwiozłem Kalinę do Marty

(w środy jest u niej), umyłem talerze, podgrzałem zupę, grzyby,

które zbierałem, gdy dni były długie, jasne, w słońcu

nie mające dna.

Albo:

Dziś, w pierwszą rocznicę naszego rozwodu,

idziemy na jasełka, gdzie nasza córka gra szatana.

Od znajomych pożyczałem dla niej świecące rogi,

pelerynę, rękawiczki z pazurami. Trójząb z podobizną

Złego. Na sali jest duszno, dzieci śpiewają, przekazują

sobie mikrofon, składają dary leżącej lalce. Maryja

jest blada, Heroda gra naburmuszona dziewczynka.

Poeta – Łukasz Jarosz – wpuszcza nas do wnętrza swojego świata. Pozwala nam stanąć bardzo blisko, tuż obok, tuż za. Imiona są prawdziwe, fakty łatwe do zweryfikowania. Sposób opowiadania nie służy temu, żeby „odsunąć” czytających na bezpieczną odległość. Przeciwnie, dystans maleje, niemal znika. Słuchamy rozmów poety z córką, z rodzicami, relacji z przypadkowych spotkań („Spotkałem dziś siostrę mojej byłej żony. / Wciąż mówi do mnie »szwagier«. Czy mężem / przestaje się być, a szwagrem zostaje?”). Rozpoznajemy bohaterów i otoczenie znane już z poprzednich książek.

Ta nosi tytuł „Pełnia Robaczego Księżyca”. To pełnia, która zwiastuje wiosnę, czas, gdy robaki wychodzą spod rozmarzającej ziemi. Nieostre zdjęcie na okładce przedstawia nagich chłopców skaczących do rzeki. Dzień jest słoneczny, ale woda zapewne zimna. Nie widzimy jednak ich twarzy, tylko wyprężone szczupłe ciała, przywodzące na myśl ryby wyskakujące z górskiego potoku.

Granica między ludzkim i pozaludzkim jest u Jarosza nieostra, świadomie zacierana w metaforach i porównaniach. Zachód słońca zostaje opisany jako „przeciekający opatrunek”, a dzień jest „długi i czysty jak nóż wbity w żywe ciało”. „Bogowie samotni jak mróz mają jadalne / dusze, ci najmniejsi o tym wiedzą”. „Najmniejsi” to zapewne zwierzęta, które przemykają w tych wierszach pomiędzy bolesnymi wyznaniami. Jak to, chyba najboleśniejsze: „I dotknąłem miłości, wiem, czym jest. Dlatego nikomu jej nie życzę”.

Napisałem kiedyś, że siłą wierszy Jarosza jest operowanie obrazem, który nie zastyga, nie ustala się, rozszarpywany przez kolejne skojarzenia, przypomnienia, aluzje albo przez niepokój samych słów. Nie inaczej jest w najnowszej książce. Równocześnie te rozsypane elementy, których nie sposób dopasować, budują nastrój niebędący jedynie samym niepokojem, samym smutkiem. W opisywanym świecie są punkty, o które zaczepić się może nadzieja lub coś, co ją przypomina. Jakiś rodzaj przywiązania silniejszego niż rezygnacja i rozpacz. Jakaś energia rodząca się między słowami, czasem na przekór ich treści.

To, co zrobili ze mną inni,

jest tym, czym piszę.

Strumieniem, rzeką, zieleniejącym

jeziorem w przygranicznym lesie.

Oddalić się z tego świata.

Z każdym pociągnięciem wiosła.

To smutna i odważna książka. Ale powiedziałbym, że bardziej odważna niż smutna. ©

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
Poeta, publicysta, stały felietonista „Tygodnika Powszechnego”. Jako poeta debiutował w 1995 tomem „Wybór większości”. Laureat m.in. nagrody głównej w konkursach poetyckich „Nowego Nurtu” (1995) oraz im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego (1995), a także Nagrody… więcej

Artykuł pochodzi z numeru Nr 27/2022

W druku ukazał się pod tytułem: Opatrunek