Nagrody Nobla 2022: znamy pierwszego laureata

Nagroda Nobla z medycyny lub fizjologii po raz pierwszy trafiła w ręce naukowca, którego najbardziej interesują ludzie nieżyjący od dziesiątek tysięcy lat. Tegorocznym laureatem został badacz starożytnych genomów Svante Pääbo.

03.10.2022

Czyta się kilka minut

Ogłoszenie laureata Nagrody Nobla z medycyny i fizjologii, Sztokholm 3 października 2022 r. Fot. JONATHAN NACKSTRAND/AFP/East News /
Ogłoszenie laureata Nagrody Nobla z medycyny i fizjologii, Sztokholm 3 października 2022 r. Fot. JONATHAN NACKSTRAND/AFP/East News /

Dla wielu osób to Nobel spodziewany od lat – Pääbo zrewolucjonizował wiedzę o przeszłości naszego gatunku. Potwierdził, że Homo sapiens i neandertalczycy mieli częste intymne kontakty, których ślady do dzisiaj nosimy w naszym genomie. Odkrył denisowian – tajemniczą azjatycką populację, z którą nasi przodkowie także się krzyżowali i której ostatni przedstawiciele wymarli zaledwie ok. 15-30 tys. lat temu, prawdopodobnie później niż neandertalczycy. Potwierdził, że poza rdzennymi mieszkańcami Afryki wszyscy ludzie wywodzą się z populacji, która ok. 60 tys. lat temu opuściła Czarny Ląd i skolonizowała Eurazję. A przede wszystkim udowodnił, że w ludzkich skamieniałościach – i to nawet sprzed ponad 400 tys. lat – mogą występować fragmenty DNA, które choć są bardzo fragmentaryczne, niosą przydatną wiedzę.

Wymagało to stworzenia metod ich oczyszczania, analizowania i interpretowania – łączenia osiągnięć genetyki, mikrobiologii oraz i informatyki i statystyki. Pierwszy raz te metody testował na egipskich mumiach – wykradał ze znajdujących się w muzeach historii naturalnej eksponatów próbki tkanek, z których izolował DNA. Dziś uważa się, że był to materiał pozbawiony naukowej wartości, bo zbyt zanieczyszczony – ale trzeba było lat pracy Pääba i jego zespołu, byśmy mogli zrozumieć dlaczego. Oraz jak unikać podobnych błędów w przyszłości.

W swoim laboratorium w Instytucie Maxa Plancka w Lipsku Pääbo wykształcił całe zastępy następców, z Davidem Reichem i Johannesem Krausem na czele, którzy dziś stoją na czele własnych, słynnych zespołów, badających m.in. historię ludzkich migracji i starożytnych epidemii.

W żyłach Pääba płynie szwedzko-estońska krew, z dużą domieszką noblowskiej – jest synem noblisty z tej samej kategorii Sunego Bergströma. To musi być wyjątkowo gorąca krew, biorąc pod uwagę burzliwe życie prywatne Pääba, które opisał w swojej intelektualnej biografii „Neandertalczyk. W poszukiwaniu zaginionych genomów”. Wspominał tam o chorobliwych ambicjach i konfliktach w środowisku naukowym – mniej krwawych niż te, które musiały wybuchać między naszymi przodkami i innymi populacjami człowieka, ale przecież wynikających z tych samych programów genetycznych, które po nich odziedziczyliśmy: z potrzeby eksploracji, dominacji, posiadania.

Przyznając Svante Pääbowi nagrodę Komitet Noblowski musiał rozstrzygnąć tylko jedną kwestię: czy badanie starożytnych genomów i historii naszego gatunku można przypisać do kategorii „medycyny lub fizjologii”. Bo czysto naukowe zasługi Pääbo są nieocenione.


Czytaj także: Zaledwie 100 tysięcy lat temu występowało obok siebie przynajmniej sześć różnych gatunków człowieka. Najnowsze odkrycia sprawiły, że musimy na nowo opowiedzieć historię naszego rodzaju.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
Filozof i kognitywista z Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych oraz redaktor działu Nauka „Tygodnika”, zainteresowany dwiema najbardziej niezwykłymi cechami ludzkiej natury: językiem i moralnością (również ich neuronalnym podłożem i ewolucją). Lubi się… więcej