Ustalenia historyków nie mają przełożenia na kształt pamięci zbiorowej, więc od lat mamy do czynienia z łatwymi do przewidzenia reakcjami obronnymi. Jako argument mający przecinać wszelkie dyskusje przywołuje się zaangażowanie katolików w akcję pomocy Żydom. Mówi się również, że w okresie okupacji Kościół uczynił dla Żydów dokładnie tyle, ile mógł, zaś w obliczu powojennych pogromów presja wywierana przez komunistów uniemożliwiała inne zachowania i wypowiedzi.

Ten schemat interpretacyjny pojawił się po raz pierwszy właśnie w okresie debaty wokół pogromu kieleckiego. 11 lipca 1946 r. prymas August Hlond w wywiadzie dla dziennikarzy zagranicznych przypomniał, że "niejeden Żyd w Polsce zawdzięcza życie Polakom i polskim księżom". Również redakcja "Tygodnika Powszechnego" w swoim ówczesnym oświadczeniu nawiązała do zasług Polaków-katolików, stwierdzając, że gdyby...