Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Anne Sommer, szwajcarska rysowniczka, wybrała inną drogę: jej "Damskie dramaty" to pozbawiony słów, złożony rysunkowy rebus, którego sens trzeba dopiero odtworzyć (najlepiej na głos i w większym gronie). Oto sześć opowieści o współczesnych kobietach. Punktem wyjścia jest zawsze relacja damsko-męska, w której postawy dam stają się coraz bardziej - jeśli spojrzeć z męskiej perspektywy - wywrotowe. Bo jak inaczej określić poczynania żony myśliwego? Sumiennie przerabia po nocach zwierzęcą skórę na nakrycie dla męża. Gdy ten poluje z innym panem, ona przygotowuje posiłek, po którym serwuje... "łowczy" striptiz. Wkrótce demoniczna kobieta wchodzi w komitywę z kompanem męża; czysty jak łza myśliwy ginie, a para urządza libację zwieńczoną kohabitacją wewnątrz... ściągniętej z męża powłoki.
Tak obsceniczny finał ucieszyłby Topora; innym razem kłania się surrealizm bu?uelowskiej proweniencji. Łysawy safanduła podejrzewa żonę o zdradę i wynajmuje damskiego detektywa. Nieoczekiwanie panie zaprzyjaźniają się - pantoflarz, obarczony garnkami i wyjącym dzieckiem, znów spędza noce sam. Jak śmieciarz z pierwszej opowieści, który z poplamionej sukienki, pary pończoch, taśmy magnetofonowej i połówek cytryny komponuje swój smutny przedmiot pożądania. Sarkazm i fantazja Anne Sommer zdają się nie mieć granic.
"Persepolis" Marjane Satrapi to zupełnie inny kaliber; epickim zamiarem, autobiografizmem i artystyczną rangą przypomina dzieło Spiegelmana. Tematem jest dzieciństwo i okres dojrzewania Satrapi - Iranki z Teheranu. Los sprawił, że dorastała w gorącym czasie rewolucji islamskiej,
a potem wojny z Irakiem.
Dziecięca wrażliwość co chwilę konfrontuje się z niezrozumiałą, coraz brutalniejszą rzeczywistością. Już jako sześciolatka Marjane jest pewna, że jest ostatnim z islamskich proroków, co wieczór prowadzi dyskusje z Bogiem. Rozgorączkowana, nad wiek rozwinięta dziewczynka dużo czyta, stawia trudne pytania, na które odpowiadają niespotykanie wręcz cierpliwi rodzice. Pod ich wpływem z prorokini zmienia się w 10-letnią rewolucjonistkę; jej celem staje się zlikwidowanie nierówności klasowych, a ulubioną lekturą - komiks o materializmie dialektycznym.
Dzień ustąpienia szacha to "największe święto w historii kraju", ale dziewczynka szybko zauważa sprzeczności i hipokryzję: dziwi się, że nauczycielka, która wcześniej uczyła o boskim pochodzeniu szacha, teraz każe wyrywać z podręczników jego zdjęcie. Gdy do głosu dochodzą islamscy fundamentaliści, stajemy się - wraz z rodziną Marjane - bezwolnymi świadkami śmierci ukochanego wujka Anusza, krwawych rozpraw z opozycją, bezsensownej ofiary z nastolatków w wojnie z Irakiem. Kres dzieciństwa Marjane przypieczętowuje jej własna rebelia przeciw matczynej "dyktaturze": wypalenie pierwszego papierosa. Już niedługo, dzięki ponownemu otwarciu granic, dziewczyna opuści kraj. Scena pożegnania z rodzicami kończy pierwszy tom opowieści Satrapi.
Fascynuje lekkość, z jaką bolesne zakręty historii zestawia autorka z tonacją jasną, chwilami intymnymi, rodzinnymi radościami. Bo obok irackich rakiet i strażniczek rewolucji jest w "Persepolis" miejsce na wytrwałą obronę siebie i swej godności; na potajemne potańcówki, dżinsową kurtkę, zakazany plakat Kim Wilde oraz na jaśminowy zapach piersi babci Marjane, którego nie sposób zapomnieć. Zachowanie czystego humoru i wrażliwości pozostaje małym cudem tego losu i tej obrazkowej historii.
Anne Sommer "Damskie dramaty", Warszawa 2005, Kultura Gniewu;
Marjane Satrapi "Persepolis. Historia dzieciństwa", tłum. Wojciech Nowicki, Kraków 2006, Wydawnictwo POST
