W wywiadzie, który znajdą Państwo w tym numerze „Magazynu Conrad”, Andrzej Stasiuk na pytanie o wojnę w Ukrainie odpowiada następująco: „To zdecydowanie najważniejsze doświadczenie ostatnich dekad. Rewolucja wartości – wszystko znowu, przynajmniej na chwilę, staje się jasne”. Nie sposób się z tym nie zgodzić. Trwająca od lat wojna jest dla tej części świata wydarzeniem najistotniejszym i zmusza nas do przewartościowania wszystkich wartości oraz zajęcia zdecydowanego stanowiska. Wszystko jest jasne, choć wiadomo, że ta jasność bywa podważana przez zwolenników Moskwy. Ale myślę, że wśród czytających te słowa nie ma wątpliwości: agresorem jest Rosja, ofiarą Ukraina, Zachód musi pomóc tej ostatniej na wszystkie możliwe sposoby, by jej mieszkańcy mogli obronić suwerenność swojego państwa, a także po to, by powstrzymać Federację przed kolejnymi inwazjami.

Kiedy jednak zastanowimy się nad sensem ostatniego zdania Stasiuka – „wszystko znowu, przynajmniej na chwilę, staje się jasne” – odsłania ono przed nami istotę złożonego problemu, który wydaje mi się niezwykle ważny. Wszystko stało się jasne, gdyż pojawiła się wyjątkowa sytuacja w postaci całkowicie nieuzasadnionej napaści jednego państwa na drugie. Mamy określony punkt odniesienia. Wiemy, jak układają się wektory polityczne i etyczne. Oznacza to jednak, że bez tego zdarzenia, bez wojny, przynajmniej pewne sprawy jawiły się jako niejasne!

Co nam to mówi o naturze naszej rzeczywistości społecznej i politycznej? Czego możemy się dowiedzieć na temat naszego sposobu myślenia i działania? Jaką prawdę na temat relacji międzyludzkich odsłania przed nami ten wniosek? Na jakich fundamentach wspierają się dzisiejsze wspólnoty, skoro ich konsolidacja następuje dopiero wtedy, gdy muszą się skonfrontować z realnym zagrożeniem, gdy naprzeciw nich pojawia się wróg? Dlaczego w czasach pokoju grzęźniemy w niejasnych wyobrażeniach, mętnych przypuszczeniach, chaotycznych rozważaniach na temat świata, istnień zamieszkujących ten świat i działań, które należy podjąć? Dlaczego wojna, mimo że niszczy życie i rozwala rzeczywistość, której kształt ktoś z mozołem budował, okazuje się – upiornym, ale dla niektórych praktycznym, wygodnym – rozwiązaniem?

Żadne z tych pytań nie jest nowe. Na wiele spośród nich udzielano już wielokrotnie odpowiedzi. A jednak problem powraca. Dlatego wszystkie powyższe kwestie podejmiemy w tegorocznych rozmowach festiwalowych, w których wezmą udział pisarki i pisarze z różnych zakątków świata, także tych, w których w tej chwili toczy się wojna. Zapraszam od 24 do 30 października na czternastą edycję naszego Festiwalu! ©℗

GRZEGORZ JANKOWICZ, Dyrektor Programowy Festiwalu Conrada