Sześć lat jego rządów, między rokiem 1985 a 1991 – gdy pełnił funkcję sekretarza generalnego Komunistycznej Partii Związku Sowieckiego, a potem pierwszego i zarazem ostatniego prezydenta Związku Sowieckiego – to epoka ruchów tektonicznych, które zmieniały Europę i świat.

Michaił Gorbaczow miał 54 lata, gdy w marcu 1985 r. partia komunistyczna pochowała kolejnego lidera-starca i postawiła na niego – rzutkiego aparatczyka. Zabrał się za reformy, które miały uratować pogrążający się w kryzysie kraj. Wpuścił dużo powietrza. Ogłosił pierestrojkę, która miała uzdrowić system. Opracował program przebudowy państwa, zakładający sojusz równych podmiotów (jednak gdy wybuchały bunty w republikach narodowych, dusił je siłą – jak w Wilnie i Tbilisi). Ogłosił głasnost’ – zrzucenie cenzury. Zerwał z represjami politycznymi. Choć wierzył, że socjalizm może być efektywny, pootwierał furtki ludziom przedsiębiorczym. No i stało się – puściły lody, rozkręcił się wir, nad którym i on, i partia stracili kontrolę.

Otworzył też nową epokę w stosunkach zagranicznych. Nastała era odprężenia, czas redukcji zbrojeń. Zakończył haniebną interwencję w Afganistanie. Ściskał dłoń prezydenta USA. Padła żelazna kurtyna dzieląca Europę. Z sekretnej szafy wydostał dokumenty o zbrodni katyńskiej i przekazał je Polsce.

To były śmiałe kroki, idące pod prąd imperialnej tradycji polityki Moskwy. Większość jego rodaków sklasyfikowała je jako słabość i kapitulację wobec Zachodu. Gorbaczow przegrał walkę o władzę. A po tym, jak w grudniu 1991 r. kazał zwinąć sowiecką flagę nad Kremlem, nastała nowa era – już bez niego.

Był niezwykłym zjawiskiem w historii Rosji nie tylko z uwagi na zakres zmian, jakie wprowadził, ale też dlatego, że bezkrwawo oddał władzę i pokazał, że po złożeniu urzędu można dalej żyć i działać. Jako laureat pokojowego Nobla miał szerokie możliwości prowadzenia działalności edukacyjnej i wspierania projektów obywatelskich. Ostatnią jego akcją polityczną był apel do prokuratury generalnej – wystosowany w listopadzie 2021 r. wspólnie z innym noblistą, naczelnym „Nowej Gazety” Dmitrijem Muratowem – o odstąpienie od prześladowania stowarzyszenia Memoriał. Nie odniósł skutku, Memoriał zamknięto.

Gorbaczow zmarł 30 sierpnia w wieku 91 lat. ©

Więcej na powszech.net/ruletka