Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Ksiądz profesor Zdzisław Chlewiński jest kresowiakiem. Rodzinne Święciany opuścił po wojnie jak inni wygnani, dziś jest emerytowanym profesorem KUL, gdzie długie lata kierował katedrą Psychologii Eksperymentalnej. Gdy wybuchła wojna, był jeszcze dzieckiem. Spisał po długich latach nie tylko własne wspomnienia, lecz wszystko, co zgromadził z relacji i studiów o wojennej martyrologii tamtejszych Polaków i Żydów. W trzykrotnych podróżach na obecną Wileńszczyznę utrwalał wszystkie zachowane ślady pamięci: groby, tablice, pomniki, napisy.
Książka zawiera wielki ładunek dokumentacji fotograficznej, bogatą bibliografię, aneksy z dokumentacją, indeks. Ale jest także relacją o tym, co dla autora najważniejsze: o wojennych stosunkach Litwinów i Polaków. Pod kolejnymi okupacjami, które dla obu społeczeństw stwarzały sytuacje krańcowo odmienne, prześladowca stawał się dla jednej ze stron nadzieją na oparcie, które warto opłacić współudziałem w zbrodni ludobójstwa... Skutkuje to do dzisiaj niedokonanym dziełem rozliczenia się z przeszłością.
Autor widzi potrzebę pojednania polsko-litewskiego jako bezwzględny nakaz moralny. O faktach z czasu wojny, o przyczynach, mówi w całej swojej relacji. A w posłowiu stawia sprawę jako tę, dla której swoją książkę napisał. Odwołuje się do autorytetów litewskich, które myślą podobnie (Venclova, Bumblauskas). Piotr Łossowski w słowie wstępnym do książki ten właśnie nurt w pracy ks. Chlewińskiego uważa za szczególnie wart podkreślenia. Pora na kontynuatorów.
Zdzisław Chlewiński, Groza i prześladowanie Polaków i Żydów na Wileńszczyźnie, Płock 2010, Samizdat Zofii Łoś
