Z bronią u nogi

"Polskę XXI" tworzą osoby potrafiące prowadzić politykę parlamentarną, rządową i samorządową. To nie są kolejni eksperci, którzy po wygłoszeniu rytualnych narzekań na polityków wrócą do swoich katedr, obowiązków i stylu życia.

15.04.2008

Czyta się kilka minut

Portal Polska XXI /
Portal Polska XXI /

W dniu, w którym wszystkie gazety przedstawiały portal "Polska XXI", na konferencji Instytutu Spraw Publicznych prezentowano kolejną publikację poświęconą poprawianiu demokracji w Polsce. Omawiano sposoby stanowienia prawa, partycypacji obywatelskiej i szeregu innych spraw ustrojowych. W dyskusji z udziałem m.in. prof. Marka Safjana i Ewy Łętowskiej pojawiły się głosy, że tak naprawdę wiele argumentów, które znalazły się w raporcie, podnoszono już wielokrotnie.

Są w Polsce sprawy, o których mówi się tak długo i daremnie, że naukowcy mogliby przeklejać swoje postulaty ze starych opracowań do nowych raportów jota w jotę. Czy taki sam los spotka idee zgłaszane na portalu Jana Rokity, Kazimierza Michała Ujazdowskiego i Rafała Dutkiewicza?

Realne życie i piaskownica

Na postulaty głusi są ci, którzy mieliby je wprowadzać w życie - parlamentarzyści. Pod ich adresem pada wiele gorzkich słów. Warto jednak zwrócić uwagę, że nawet jeśli parlamentarzyści nie interesują się jakością stanowionego prawa, to doskonale radzą sobie z zabieganiem o ponowny wybór. Niezależnie od wyniku wyborów, warto zauważyć, że trzech na czterech posłów PO, PiS, SLD i PSL po dwóch latach utrzymało swój mandat. Być może oznacza to, że troska o sprawy ustrojowe, o rozwój instytucji czy o siłę instytucji państwa, z punktu widzenia wyborów powszechnych, nie jest czymś istotnym. Wystarczy tylko sprawna organizacja kampanii, przygotowanie przekazu medialnego, nakręcenie spotów i wydrukowanie billboardów.

Jeśli coś się nie nadaje do spektakularnej prezentacji w mediach i nie rozdrażnia przeciwników, przestaje mieć znaczenie. Dla jednych obecny sposób uprawiania polityki jest dziecinadą, która zostawia odłogiem to, co naprawdę ważne. Dla innych to właśnie programowe debaty idealistów są marnowaniem czasu - nie ma co się obrażać na wymogi współczesnej demokracji, tylko trzeba się do nich przystosować. Rzeczywiste rozwiązania politycznych dylematów pojawiają się dopiero w ogniu walki z biurokracją i grupami nacisku. Nie sztuka mieć pomysły, sztuką jest którykolwiek z nich wprowadzić w życie.

Wolne krzesła

Jako wymóg politycznego marketingu uznaje się ograniczenie wewnętrznej debaty. Utrudnia ona przecież mobilizację do walki z innymi partiami. W efekcie nasze partie mają charakter "autorski", choć wielu woli powiedzieć: "wodzowski". Wejście do nich wymaga akceptacji głównej linii, którą staje się permanentna kampania wyborcza. Najlepszym przykładem jest olbrzymia niechęć, jaką, nie tylko w kierownictwie, ale także wśród wielu działaczy Platformy, wzbudził Jan Rokita, popierając kandydata PiS w wyborach prezydenta miasta Krakowa. Zdaniem licznych polityków PO takie poparcie osłabiało szanse Hanny Gronkiewicz-Waltz w prestiżowym pojedynku z Kazimierzem Marcinkiewiczem o prezydenturę Warszawy. Walka z popieranym przez lewicę prezydentem Krakowa zmniejszała entuzjazm LiD do poparcia kandydatki Platformy w stolicy. Potrzeba nie tylko ostentacyjnej jedności, ale także podążania za Jarosławem Kaczyńskim we wszystkich jego ostrych politycznych zwrotach wyrzuciła z PiS umiarkowanych konserwatystów.

Nie ma wątpliwości, że nawet jeśli nie dla samych twórców, to dla ich bezpośrednich stronników (współpracowników i sympatyków) "Polska XXI" jest zapowiedzią powołania nowego stronnictwa. W ten sam sposób odbierają to najwyraźniej liderzy obu zagrożonych ugrupowań - i PO, i PiS. Zaprzeczenia traktowane są jako gra pozorów. Dylemat przypomina jednak sądową anegdotę. Sędzia pyta: "Dlaczego świadek nie próbował przeszkodzić, gdy oskarżeni bili się krzesłami?". Świadek: "Nie było już wolnych krzeseł!".

Inicjatywie brakuje ładunku emocji, wiarygodności organizacyjnej i kompletności pakietu. Sprawy ustrojowe czy cywilizacyjne to sprawy ważne tylko dla nielicznych. W dodatku, ci nieliczni mają zazwyczaj w takich sprawach swoje własne zdanie i nader trudno je zmieniają. Obecne partie są organizacjami - daleko im do pełnego profesjonalizmu, jednak i tak mają nieporównywalnie większe możliwości działania od wszelkich form politycznych, które można stworzyć poza nimi. Doświadczenie Marka Jurka jest tu wystarczająco zniechęcające. Scena polityczna w perspektywie dającej się przewidzieć przyszłości została już zagospodarowana - tak się wydaje. Negatywne emocje na niej wzbudzone są tak duże, że przytłaczająca większość wyborców znajduje partię, która wyraża ich sprzeciw wobec innych opcji politycznych. Są więc politycznie nasyceni, bo taki sprzeciw bywa często dominującym motywem głosowania w polskich wyborach powszechnych. Nie ma już więc wolnych krzeseł, które pozwalałyby włączyć się w to, co dzieje się pomiędzy dzisiejszymi partiami.

Co, jeśli nie partia?

Jeśli jednak "Polski XXI" nie traktować jako aktu desperacji i bezsiły, lecz jako element chłodnej kalkulacji, warto zwrócić uwagę, że obecny sposób prowadzenia walki politycznej może się w którymś momencie jednak skończyć. Może się okazać, że oferta, którą przedstawiają PO i PiS, albo straci swoją atrakcyjność (otwierając drogę do przegrupowania sił na miarę utworzenia PO i PiS w 2001 r.), albo będzie wymagała uzupełnienia. To drugie wydaje się bardziej prawdopodobne. Nowe, dobrze przygotowane i wiarygodne elementy programowe mogą być niezbędne obecnym partiom, gdyby trzeba było wyjść z kryzysu. Takich koncepcji obecne partie nie są w stanie samodzielnie wypracować. Może przyjść moment, w którym środowisko, które ma pomysł na Polskę i ma grono osób skłonnych wcielać go w życie, będzie atrakcyjne dla któregoś z podmiotów.

Chodzi jednak i o to, by nie stać się kolejnym ośrodkiem eksperckim, piszącym obszerne raporty trafiające potem na półkę. Portal tworzą osoby z doświadczeniem politycznym, potrafiące prowadzić czy to politykę parlamentarną, jak Ujazdowski, czy to politykę rządową, jak Rokita, czy wreszcie mający doświadczenie w podejściu mena­dżerskim jak Dutkiewicz. Te osoby nie będą kolejnymi ekspertami, którzy natychmiast po wygłoszeniu rytualnych narzekań na polityków wrócą do swoich katedr, obowiązków i stylu życia.

Kolejnym atutem "Polski XXI" jest jej umiejscowienie, pozwalające wyobrażać sobie współpracę tego środowiska z różnymi podmiotami. Zarówno z PiS-em - rozumianym nie jako wcielenie Jarosława Kaczyńskiego, ale jako obóz konserwatyzmu, sceptycznego względem rynku i opartego na bardziej tradycjonalistycznych nurtach w Kościele, jak z Platformą, czy chociażby z PSL-em. Gdyby tylko liderom PSL-u przestało kiedyś wystarczać obsadzanie ludźmi ze swojego środowiska instytucji publicznych i zamarzyło się poszerzenie swoich politycznych wpływów... Tą drogą poszły partie chłopskie z Europy Zachodniej, szukając przyczółków w miastach i budując dzisiejsze chadecje.

Przygotowanie oferty dla przyszłej polityki nie jest jednak wcale łatwiejsze od angażowania się w bieżące spory. Wymaga większej determinacji. Nie daje takiego napędu, jaki dają negatywne emocje wobec politycznych przeciwników. Nie ma też tak naprawdę pewności, że jakiekolwiek wypracowane recepty będą tak zniewalające, że pozwolą skupić wokół siebie większe grono kompetentnych i zaangażowanych współpracowników, którzy będą podzielać punkt widzenia.

Formuła "czekania z bronią u nogi" wydaje się być na dziś najlepsza. Nawet jeśli wzbudza negatywne emocje wśród liderów PO i PiS jako potencjalne źródło nowej partii czy azyl dla kolejnych rozłamowców i outsiderów, to i tak te emocje są dużo mniejsze niż przy jakiejkolwiek innej formie pozostania na scenie politycznej.

***

Nie znaczy to, że pomysł musi się udać. Popytu na "Polskę XXI" nie możemy przewidzieć. Może być tak, że emocje wytworzone przez obecny układ czterech stabilnych partii mogą przetrwać nawet kilka kadencji. Jeśli jednak spojrzymy na dzisiejszy kształt sceny politycznej z perspektywy, rzecz może wyglądać zgoła inaczej. Przecież to, co się wydarzyło w ciągu ostatnich trzech lat, było nie tak dawno zupełnie nie do wyobrażenia. Gdyby jesienią 2002 r. ktoś powiedział, że nie minie pięć lat, a PO zdobędzie 200 mandatów, w sondażach będzie mieć 60 proc. głosów, za wiernego partnera koalicyjnego PSL, a Leszek Miller wystartuje w Łodzi z list Samoobrony, zdobywając śladowe poparcie, nikt by w to nie uwierzył. Pozostaje pytanie: czy twórcom nowego portalu wystarczy zapału i umiejętności, żeby zdobyć wiarygodność, nawet gdyby kolejna zmiana politycznego klimatu faktycznie się pojawiła? Wytrwałość i cierpliwość są tymi konserwatywnymi cnotami, które twórcom portalu potrzebne będą w pierwszej kolejności.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
Socjolog, publicysta, komentator polityczny, bloger („Zygzaki władzy”). Stały współpracownik „Tygodnika Powszechnego”. Pracuje na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Specjalizuje się w zakresie socjologii polityki,… więcej

Artykuł pochodzi z numeru TP 16/2008