Twój tata jest księdzem

Z najnowszych badań wynika, że 60 procent polskich księży chce mieć pełne rodziny. Czy to oznacza, że Kościół musi przygotować się na falę odejść?.

05.02.2007

Czyta się kilka minut

fot. T. Wiech - Agencja Gazeta /
fot. T. Wiech - Agencja Gazeta /

"Opuszczam zakon - napisał dwa tygodnie temu w liście do współbraci o. Tadeusz Bartoś, dominikanin, teolog i publicysta. - Zbyt ścisła zależność we wszystkich wymiarach życia uniemożliwia dojrzewanie. (...) Rytualizm religijny wypiera sens nauki Jezusa. Forma zastępuje treść. Tymczasem gest religijny ma być jedynie znakiem wskazującym na Boga. Nie jest Bogiem (wszystkie te kwestie omawiam szerzej w książce »Ścieżki wolności«)".

Książka, o której wspomina, jest już w księgarniach. Odejście jezuity ks. Stanisława Obirka we wrześniu 2005 r. również zbiegło się z publikacją wywiadu-rzeki. W "Rzeczpospolitej" z 31 stycznia Tomasz Terlikowski nazwał obu byłych zakonników "postmodernistami".

- To nie postmodernizm - uważa ks. Jacek Prusak, jezuita, psychoterapeuta i publicysta "TP". - Motywem wystąpienia Bartosia i Obirka jest według mnie kryzys wiary, dla którego nie znaleźli rozwiązania. Przy czym trzeba rozróżnić motywy od argumentów. Ich argumentem jest rozczarowanie Kościołem przeżywane czysto intelektualnie. A to - dodaje ks. Prusak - rzadkie wśród odchodzących księży.

Zrzucający sutannę robią to, bo czują się samotni, wyizolowani, niezrozumiani, czasem wypaleni źle rozumianą gorliwością. Do tego czują, że społeczeństwo patrzy na nich z mniejszym szacunkiem niż dawniej. - Nie wszyscy potrafią radzić sobie z tym, że ksiądz początku XXI w. nie jest odbierany tak samo jak kapłani, na których patrzyli w młodości - mówi ks. Prusak.

Odchodzą także z powodu kobiet. Tyle że robią to zwykle po cichu. Bez książek, bez medialnych debat o ich decyzji.

Bomba z opóźnionym zapłonem

Władysław (nie chce ujawniać nazwiska) jest dziś wicedyrektorem gimnazjum w 2,5-tysięcznej miejscowości w Wielkopolsce. Ma dwóch synów.

Księdzem był przez siedem lat. Odszedł w 1983 r. Może by się tak nie stało, gdyby nie poczucie osamotnienia w małej parafii. A modlitwą zniwelować go jakoś nie umiał. Szukał, jak mówi, namiastek: znajomości, sposobów na wyrwanie się z plebanii. Pojawił się alkohol. - Człowiek robi się słaby - wyznaje. Pewnego dnia uczył w punkcie katechetycznym, gdzie zawiózł go proboszcz. Nie wiedział, jak stamtąd trafić na przystanek. Odprowadziła go uczennica. Zaczęli rozmawiać. Później widywali się na religii. Gdy poszła na studia, pisali do siebie. - A potem - uśmiecha się - poznaliśmy się bliżej.

Andrzej (imię zmienione) mieszka dziś w Warszawie, pracuje w banku. Gdy rozmawiamy, w pokoju obok śpi jego

13-miesięczna córka. On ma doktorat z teologii, zrobiony trochę przez przypadek - namówił go kolega. Ale wysiłku włożył weń mnóstwo. Proponowano mu pracę na uczelni, habilitację. Biskup się nie zgodził. Andrzej dostał nominację na proboszcza. Placówki nie objął. Wiedział już, że odchodzi. Zaskoczył wszystkich, bo uważano go za przykład wzorowego księdza.

- Dotarło do mnie, że całe życie poświęciłem Kościołowi, a tak naprawdę nie byłem nikomu potrzebny - mówi.

Lubił pracę z młodzieżą i to w parafialnym duszpasterstwie poznał swoją obecną żonę. Wiedział, że coś trzeba zrobić: albo zostanie i do końca życia będzie sfrustrowany, albo odejdzie. A odejść i żyć samemu nie było sensu. Założył rodzinę.

Dominik ma dziś 57 lat, 35-letnią żonę Ewę i dwóch synów. Mieszkają w Szczecinie, przy Domu Pomocy Społecznej, w którym przed jedenastoma laty dostał pierwszą pracę.

Gdy był chłopcem, w sanktuarium maryjnym, gdzie służył do Mszy, zdarzało mu się słyszeć głos wewnętrzny: "Musisz iść do seminarium. Trzeba, żebyś był księdzem, inaczej będziesz świnią". - A ja nawet nie lubiłem księży. Wyrosłem w Kościele nerwicowo-patetyczno-obłudnym - mówi.

Ale głosu wewnętrznego posłuchał. Został nawet proboszczem. Ma za sobą 19 lat kapłaństwa. Gorliwego - prosił biskupa: "Poślij mnie do jakiejś ekipy duszpasterskiej". Biskup: "Ekipy? Gdzie ksiądz o czymś takim wyczytał?".

Chciał wielkich dzieł, trafił do 700-osobowej parafii. - Szedłem tam jako idealista - mówi. - Na początku nie chciałem brać pieniędzy za posługi. Ale w pewnym momencie poczułem, że nie mam siły.

- Coraz bardziej to wszystko we mnie nabrzmiewało - ciągnie. - No i rodziła się tęsknota za kobietą. Bomba z opóźnionym zapłonem.

O kolejnych poznawanych kobietach myślał: czekaj, spotkasz piękniejszą, młodą. Bóg ci da. I przyjechała, z grupą rekolekcyjną, pięknie śpiewała. Zakochał się.

Gdy w końcu opowiedział o wszystkim biskupowi, ten zdziwił się, że Dominik był jedynym takim księdzem, o którym nie miał donosów. A żył z Ewą przez dwa lata, wcale się nie ukrywając. - Przyszedł nawet kiedyś do mnie parafianin, prosty rolnik, i mówi: "Proboszczu, żony by ksiądz potrzebował, żeby tu wszystko poprowadziła" - wspomina. - Gdyby w parafii zrobić plebiscyt, pewnie by się zgodzili na żonatego proboszcza.

Zrzucił sutannę, gdy urodził mu się pierwszy syn, Jaś.

Mirosława (nie chce ujawniać nazwiska) zakon dominikański posłał do Rzymu, żeby zrobił doktorat z liturgiki. Najtrudniejszy po biblijnym, na Papieskim Ateneum św. Anzelma. Po obronie starało się o niego kilka uczelni w Wiecznym Mieście - dominikanie, benedyktyni, nawet Angelicum. - Ale prowincjał powiedział, że absolutnie nie, bo prowincja od czterdziestu lat czeka na profesora liturgiki - relacjonuje nerwowo. - Gdy wróciłem, dowiedziałem się, że mam być wychowawcą kleryków. A ja przecież studiowałem w szalonym tempie, zrobiłem prawie cały licencjat z duchowości, dwa lata w rok, a potem licencjat i doktorat z tej liturgiki. Byłem zmęczony, a przeor rzucił mnie do pracy konwenckiej, kapłańskiej, prowincjał z kolei do wychowawczej. Swoje funkcje mógłbym wyliczać przez dwadzieścia minut.

Po pół roku zaczął wątpić, a jeszcze rok później stwierdził, że nie ma sensu dalej tego ciągnąć. Może i można było zmienić funkcje bez zrzucania habitu. - Ale wtedy zaangażowałem się w związek - mówi. Dziewczynę poznał w dominikańskiej wspólnocie charyzmatycznej. Dziś pięćdziesięciolatek, wystąpił w 1993 r. Ożenił się, ma dziesięcioletniego syna.

- Byłem magistrem Bartosia - dodaje Mirosław. - Był zresztą moim ulubionym wychowankiem. Ku zdziwieniu władz zakonu, to ja otworzyłem cały szereg wystąpień od dominikanów. Zapoczątkowałem serię.

Prowincjał dominikanów poprosił Mirosława o modlitwę w intencji Tadeusza Bartosia. O co się modli? - Żeby odczytywał to, czego Bóg od niego chce.

Jak wypadek

Prof. Józef Baniak z poznańskiego UAM jako jedyny w Polsce prowadzi badania socjologiczne na temat odejść księży. Jego najnowsza, niepublikowana jeszcze praca pokazuje, że najwyżej co trzeci z porzucających kapłaństwo robi to przede wszystkim ze względu na kobietę. - Głównym powodem są problemy egzystencjalne, ideowe i formacyjne - mówi prof. Baniak. - Kobieta, jeśli się pojawia, to w tle. Najpierw przychodzi kryzys tożsamości kapłańskiej, a potem szuka kogoś, komu można powierzyć problem...

- Pierwsza była decyzja o wystąpieniu,

a potem poznałem moją obecną żonę - mówi Mirosław.

- To była końcówka mojego trwania w kapłaństwie. Sama końcówka - zaznacza także Andrzej.

Władysław mówi to samo: - Najpierw było zwątpienie w to, co robię, kobieta na drugim miejscu.

Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego nie prowadzi własnych badań, ks. prof. Witold Zdaniewicz, jego dyrektor, cytuje więc dane Watykańskiego Biura Statystycznego za 2004 r. (nowsze nie zostały jeszcze przysłane). Liczby wskazują, że duchownych zdejmujących koloratki jest coraz więcej. W 1998 r. w Polsce było to 32 księży diecezjalnych, sześć lat później, w 2004 r., już 57. To 0,24 procent kapłanów diecezjalnych. Co ciekawe, w całej Europie w 2004 r. odszedł mniejszy odsetek, bo 0,18 proc. księży. Watykan nie liczy zakonników rozstających się z klasztorami. Odejść jest zatem pewnie więcej. - Z moich badań wynika, że w ubiegłym roku tylko w trzech polskich diecezjach odeszło 60 księży - podkreśla prof. Baniak.

Ks. Piotr Dzedzej przygotowuje książkę--zbiór wywiadów z byłymi księżmi. Wśród jego rozmówców są zaszczuci przez proboszczów albo zgorszeni tym, co działo się na plebanii, jest człowiek zmuszony do święceń przez matkę, jest homoseksualista, który zachorował na AIDS, jest wyleczony alkoholik, który przetrwał odwyk, ale nie wytrzymał wytykania go palcami przez innych księży. Większość odchodziła jednak z powodu przeraźliwej samotności. - Porównuję ich przejścia do wypadku, po którym człowiek traci predyspozycje do tego, co dotąd robił - mówi ks. Dzedzej.

Mirosław napatrzył się na, jak to nazywa, niszczenie ludzi. Opowiada o swoim nauczycielu włoskiego z Bolonii, zakonniku, który chciał studiować literaturę klasyczną. Gdy podjął studia, zakon przeznaczył go do bardzo ciężkich prac. Prawie skończył kurs, ale został przeniesiony. Na nowej placówce zaczął studia od początku - i historia się powtórzyła. Załamał się, chciał popełnić samobójstwo.

Mirosław twierdzi, że Kościół nie liczy się z indywidualnościami. - Zasada posłuszeństwa może się stać tyranią wobec podwładnego - mówi. - Staram się być powolnym Bogu, ale ślepego posłuszeństwa nie uznaję. Nie słuchałem niesłusznych poleceń.

Dominik trochę jeździł po świecie, w Egipcie, Turcji czy Grecji zafascynowały go inne obrządki. Zaczął rozmyślać nad nauką Kościoła. - Choćby w dziedzinie liturgii - opowiada. - Słyszałem tylko: podnoś ręce tak, a nie inaczej, nie kombinuj.

Andrzej: - Komentowali, że uniosłem się ambicją. Jasne, to miało znaczenie, ale nie podstawowe.

Zatem co jeszcze? - To, co widać i teraz, przy okazji sprawy abp. Wielgusa - mówi w końcu, trochę jak Tadeusz Bartoś. -

W pewnych realiach człowiek idzie na kompromisy albo mówi: dziękuję, nie.

Wszyscy podkreślają, że zerwanie z kapłaństwem nie oznacza zerwania z wiarą. - Przez pół roku zamykałem się w moim wiejskim kościele i zmagałem z Bogiem - opowiada Dominik. - I nie zwątpiłem.

Mirosław codziennie jest w kościele, Władysław zapewnia, że po wystąpieniu nie przestał się modlić, pomaga w pracach przy parafii. Wspomina tylko pierwszą Mszę "w cywilu". Nie przy ołtarzu, lecz pod chórem. - Wydawało mi się, że wszyscy na mnie patrzą. A najgorsze, że czułem, jakbym z Bogiem widział się przez pancerną szybę.

Syn ma na imię Jan Chrzciciel

Taka decyzja zawsze burzy świat najbliższych. Mirosław mówi, że jego matka najpierw nie chciała, żeby wstąpił do zakonu, potem - żeby występował. Władysław - że jego ojciec, gdyby mógł, chyba by go zabił. Od Dominika odwrócił się brat. - Mama w płacz: "Synek, czy ja cię zmuszałam?" - wspomina. - Zawiozłem Ewunię i synów, przedstawiłem. Jeszcze przed śmiercią zdążyła ich zobaczyć.

Andrzej nie zastanawia się nad niechęcią otoczenia: - Nasze społeczeństwo generalnie niechętnie patrzy na innych. Nie myślę o tym, co ludzie powiedzą. Jeśli staram się nie pojawiać w rodzinnej miejscowości, to nie dlatego, że boję się wytykania palcami. Po prostu nie chcę szkodzić ani Kościołowi, ani najbliższym.

Swoim synom Dominik opowiadał o sobie systematycznie. Tłumaczył, gdy mały Jasiek, przeglądając album, pytał, dlaczego na jednych zdjęciach tata jest księdzem, a na innych nie. - Wiedzą, że pastorzy mają żony, a księża nie mają, że tata kiedyś był księdzem, ale już nie jest - opowiada. - Pierwszy syn ma na imię Jan Chrzciciel, bo ojciec jego patrona też był kapłanem.

Władysław powiedział synom przed Pierwszą Komunią. Żeby wyjaśnić, czemu on i mama nie przystąpią razem z nimi. - Przyjęli to spokojnie, ale tak, dla dziecka to jest konfuzja - przyznaje. Zapewnił synów, że nikt o tym nie wie. Pewnego wieczora jego syn wrócił wcześniej z różańca, zapłakany. Ktoś jednak wiedział. Usłyszał od kolegi: "a twój tata jest księdzem". "Ale za to nie kradnie" - odparował wtedy.

Księża na ogół się od nich odwracają. Andrzej dalej przyjaźni się tylko z kilkoma. Władysławowi został jeden kolega, który się go nie wstydzi. Zaprosił go nawet, z żoną i dziećmi, na 25-lecie kapłaństwa. -

A inni? Dochodziły do mnie głosy: "takiemu bym ręki nie podał" - mówi. Gdy długo później poszukiwał wspólnoty modlitewnej i pytał benedyktynów, czy mógłby zostać oblatem, a u dominikanów - tercjarzem, słyszał: "z taką przeszłością?".

Dominik prosił dawnych kolegów, żeby zaprosili go na zjazd roku. Chciał, by mogli usłyszeć tę historię od niego samego. Nie zgodzili się.

Ks. Dzedzej zaczął robić swoje wywiady, gdy odszedł jego kolega z rocznika. - Na początku sam myślałem: zdrajca - przyznaje. - Przed święceniami leżeliśmy razem krzyżem, a teraz on odchodzi. Chciałem spróbować to zrozumieć.

- To forma odruchu obronnego tych, którzy zostają - tłumaczy ks. Prusak. - Jasne, traktowanie różnych motywów wystąpień w ten sam sposób jest krzywdzące, ale oni czują się zdradzeni. Odchodzą ludzie, o których myśleli, że są najbliżsi. Przeżywają to jako zdradę idei, które razem dzielili. Nie dziwię się temu, bo uważam, że działają tu osobiste lęki. Co innego, gdyby miano to uznać za normę.

- Osobiście jednak nie daję przyzwolenia na taki ostracyzm - dodaje. - Jeśli sam chcę zostać księdzem, to przecież odchodzący mi tego nie wzbrania.

Dominik wspomina też rady kolegów. - Ja chciałem dosłownie na niebie napisać "kocham Ewę!". Oni radzili: człowieku, zostań, a kochaj ją po cichu. Mówili, że lepszy kulawy celibat niż zostawianie kapłaństwa.

Mirosław mówi rozżalony: - Wielu robi sobie małą stabilizację. Nie odchodzą formalnie, ale żyją własnym życiem z dala od wspólnoty.

Dominik wspomina, że gdy już wystąpił o dyspensę od celibatu i odwiedził biskupa z pytaniem, jak się ma jego sprawa, usłyszał krzyk, że jest grzesznikiem, że powinien siedzieć cicho. - A w tym czasie akurat wybuchła sprawa Paetza... Gdy miałem napisać życiorys do podania i chciałem wszystko delikatnie opisać, nazywano to "poezją".

Andrzej: - A czego ja się miałem spodziewać? Ksiądz z doktoratem, z odpowiedzialną funkcją w diecezji, z nominacją na proboszcza, co w oczach hierarchów jest nobilitacją, mówi, że odchodzi. Dostałem lakoniczny list od biskupa z kategorycznym wezwaniem do powrotu. I tyle.

- Gdy rozmawiamy z księżmi między sobą, mówimy, że się zdarzyło, że rozumiemy - opowiada ks. Dzedzej. A publicznie, nawet w większym gronie księży, zwłaszcza zaś przed biskupem - że grzesznik, że zdrajca.

Liturgista pracuje w warzywach

Co dzieje się w głowie księdza porzucającego kapłaństwo? - Na pewno następuje bolesny proces negocjacji tej decyzji, bo wiąże się ona ze stratą - mówi ks. Jacek Prusak. - Nawet przekonani do odejścia nie oceniają wszystkiego, co zostawiają, negatywnie. To sytuacja podobna trochę do rozwodu.

No i dochodzi pytanie, jak urządzić sobie następny dzień, tydzień, resztę życia. Porzucenie sutanny to przecież przejście w świat, gdzie trzeba utrzymać siebie, rodzinę. Często dysponując tylko seminaryjnym wykształceniem. Jak sobie radzą odchodzący?

- Fatalnie - odpowiada ks. Dzedzej. - Pożyczki, zajęcia zupełnie odbiegające od ich przygotowania, często wręcz żebranie po kim się da. Nie po rodzinie, bo ta się odwraca. Jeden z moich rozmówców mył wagony, mnie pierwszemu się do tego przyznał.

Władysławowi podała rękę szkoła, w której uczyła jego żona. Dominikowi pomogła szczecińska "Solidarność". Pracował w Domu Pomocy Społecznej. Przez pewien czas prowadzili z Ewą pensjonat w Szklarskiej Porębie. Teraz jeździ do Izraela jako przewodnik.

Mirosław, z doktoratem, pracuje w imporcie warzyw i owoców. - Przydaje mi się wyniesiona z zakonu znajomość języków, ale robię rzeczy bardzo odległe od tego, co bym chciał. Tłumaczyłem książki, mógłbym się sprawdzić w pracach redakcyjnych. Ale to zamknięte kręgi. Uczelnie kościelne? Jestem tam czarną owcą.

- Polski Kościół ma problem z "zagospodarowaniem" byłych księży - twierdzi ks. Prusak. - Jakby znikali, stawali się zupełnie nieprzydatni. A przecież oni ten Kościół znają, trochę w nich zainwestowano, wreszcie - często nic innego nie potrafią robić.

Byli księża w Austrii czy USA często pracują przy kościele. Psychoterapeuta podkreśla jednak, że u nas wiele zależy nie tylko od hierarchii, ale i od świeckich. - Nie mogę jako ksiądz nie pomyśleć o reakcjach parafian. Trzeba ich przygotować, nie można stawiać byłego księdza ponad wspólnotę. W Polsce minie jeszcze trochę czasu, zanim dojrzejemy do tego, by dla byłych księży znalazło się miejsce np. w parafiach.

Niektóre zakony pomagają, dając odchodzącemu na pożegnanie jakąś kwotę. Dominikowi biskup pozwolił odejść po okresie kolędowym i zatrzymać datki parafian. Jednego ze znanych odchodzących księży wspierał finansowo biskup. Przy kościele prowadzonym przez jedno ze zgromadzeń były ksiądz pracuje jako organista. Nie rozgłaszano, kim jest.

W ciężkiej sytuacji są kobiety byłych księży, przy czym w dyskusjach raczej nie zwraca się na nie uwagi. Dominik: - Ewa po pierwszym etapie radości wystraszyła się, dwa razy próbowała uciekać.

Żona Władysława bardzo przeżywała to, że nie mogła przystępować do sakramentów. Także ślub, wzięty po dyspensie, był dla niej trudny. Na uroczystości była tylko najbliższa rodzina, synowie służyli do Mszy. Błogosławił przyjaciel: ten, który zaprosił ich na 25-lecie. To on przygotował obiad.

Członkini grupy rekolekcyjnej, dziewczyna z duszpasterstwa parafialnego, z grupy charyzmatycznej, uczennica z katechezy... To przy Kościele odchodzący księża poznają najczęściej swoje towarzyszki życia. - Te kobiety znają kapłanów, wiedzą, jacy są - tłumaczy ks. Prusak. - Są w stanie wyobrazić sobie, jakimi byliby dobrymi mężami i ojcami. To, że są zaangażowane w Kościół, nie musi stanowić bariery.

Przytacza też badania, według których to najczęściej kobiety w takiej sytuacji skłaniają partnera do jednoznacznego wyboru. - Mężczyźni są skłonni kombinować - mówi.

Wina

- Czy miałem powołanie? Nadal je mam - odpowiada szybko Andrzej. - Tyle że spełniam je trochę inaczej. Nie mogę już dwudziestoosobowej grupie młodzieży współfinansować wyjazdu na narty, mam żonę i dziecko. Ale jakoś pomagać zawsze można.

Andrzej marzy, że pewnego dnia Kościół pozwoli mu być i żonatym mężczyzną, i kapłanem. Dominik pytał biskupa, czy skoro tylu anglikańskich księży w niezgodzie na kapłaństwo kobiet przechodzi na katolicyzm, to może on mógłby być posłany do anglikanów? Władysław czuje żal, że nie dano mu takiego wyboru, jaki mają księża greckokatoliccy.

Prof. Józef Baniak alarmuje, że w jego badaniach rysuje się obraz kryzysu tożsamości czynnych duchownych. 60 proc. z nich chciałoby, pozostając księżmi, mieć normalne życie rodzinne. - Stawiam hipotezę, że źródła problemu sięgają seminarium. Mechanizmy seminaryjne nie sprawdzają się dziś w badaniu powołania i dyspozycji psychicznych przyszłych kapłanów.

- Żeby być katolickim księdzem, trzeba się zgodzić na celibat, a więc wyrzec się zakładania rodziny - mówi ks. Prusak. - Z tym, że wstępujący do seminarium osiemnastolatek nie wie, co to emocjonalnie oznacza. Wyrzeczenie się czegoś a przeżywanie straty z tym związanej nie jest tym samym - tłumaczy. - W zależności od wieku i życiowych okoliczności kapłan różnie przeżywa celibat i brak własnego domu. Nie ma jednego wzorca.

Władysław Łapeto, Ukrainiec, sprzedaje dziś wina w niewielkim sklepie w Krakowie. Opowiada o słonecznym smaku tych greckich, o nucie suszonych śliwek w węgierskich. Przez siedem lat był dominikańskim bratem, odszedł przed złożeniem ślubów wieczystych. Miał złożyć je po czterech latach, przedłużono mu czas o rok, potem poprosił o jeszcze jeden. Nie czuł się gotowy. Dano mu czas. - Przygotować masz się sam - mówi. - Magister, spowiednik, ani nikt inny nie wejdzie ci w głowę i nie zrobi tam porządku. Sam musisz powiedzieć sobie, dlaczego chcesz być księdzem.

Dominik na dyspensę czekał jedenaście lat. Najpierw usłyszał w kurii, że może ją dostać po sześćdziesiątym roku życia, potem dopiero dowiedział się, że po czterdziestym. Teraz już może przystępować do sakramentów, ale nadal często odwiedza protestantów - gdzie przyjaźni się z pastorem. Nie wie, czy się z tego spowiadać.

Władysław dostał dyspensę po trzynastu latach od odejścia. - Jakby ktoś rozbił tę pancerną szybę - mówi. - Przyjąłem decyzję Papieża w duchu pokory. Słaby byłem, cóż.

Już po dyspensie spotkał jezuitę, który zgodził się, by zostali z żoną animatorami spotkań małżeńskich.

Mirosław dyspensę otrzymał po niecałych sześciu latach. - Jeśli prawnicy mają czas i dobrą wolę, a spełnia się wymogi prawa kanonicznego, dzieje się to szybko.

Andrzej mówi, że nim urodziła mu się córka, nie było sensu występować o dyspensę. - Teraz poczyniłem pewne starania. Długie czekanie? Cóż to zmieni? - pyta. - Jestem zwykłym wierzącym i praktykującym katolikiem, funkcjonuję w parafii. Nie mogę przystępować do sakramentów, to ważny problem, ale czarodziejską różdżką go nie rozwiążę. Dwanaście lat pracowałem w środowisku i znam reguły gry.

***

Mirosław: - Gdzie był błąd? Zbiegły się słabości moje i współbraci.

Władysław Łapeto: - Zwalanie winy na instytucję to mydlenie oczu. Ale jak już straciłeś wiarę, to lepiej odejdź. Bo narobisz strasznych szkód.

---ramka 483479|strona|1---

---ramka 339004|strona|1---

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Powszechnego”, dziennikarz, twórca i prowadzący Podkastu Tygodnika Powszechnego, twórca i wieloletni kierownik serwisu internetowego „Tygodnika” oraz działu „Nauka”. Zajmuje się tematyką społeczną, wpływem technologii… więcej
Dziennikarz działu „Wiara”, zajmujący się również tematami historycznymi oraz dotyczącymi zdrowia. Należy do zespołu redaktorów prowadzących wydania drukowane „Tygodnika” i zespołu wydawców strony internetowej TygodnikPowszechny.pl. Z „Tygodnikiem” związany… więcej

Artykuł pochodzi z numeru TP 06/2007