gdybyśmy mieli umysł wystarczająco prosty, żeby go zrozumieć, bylibyśmy za głupi, żeby to zrobić. Nie jest to pogląd związany z religią, a jedynie jedna z prób podejścia (w gruncie rzeczy odpuszczenia sobie) tzw. trudnego czy "twardego" problemu świadomości, którym zajmuje się neurobiologia, kognitywistyka, ewentualnie filozofia, a nie teologia. Z pewnością misterianizm może być atrakcyjny dla osób religijnych, które potrzebują dla teologii "usprawiedliwienia" od Nauki (przez duże N, bo chodzi mi o konstrukt psychospołeczny, zastępujący Boga). Teologia jako taka, moim zdaniem, takiego usprawiedliwienia wcale nie potrzebuje. Jest ona, jak to pięknie wyraził Thomas J. J. Altizer, "odpowiedzią intelektu na doświadczenie wiary" ("Ewangelia chrześcijańskiego ateizmu").

przyswojenie sobie mądrości Zachodu. Dzięki wynalazkowi barona von Liebiga możemy cieszyć się widokiem własnego oka jak żywego, a nawet przyjrzeć mu się w powiększeniu, z czego chętnie korzystają kobiety podczas makijażu. A jeszcze wcześniej uczeni europejscy dokładnie zbadali nasz podwójny narząd wzroku za pomocą skalpela i mikroskopu, podczas gdy mędrcy Wschodu w swoich atlasach anatomicznych rysowali trzecie oko i inne czakramy oraz meridiany. Problem oka, czy też postrzegania wzrokowego, należy zresztą do tzw. łatwych problemów świadomości (co nie znaczy, że nieskomplikowanych albo już rozwiązanych). Z umysłem sprawa jest zupełnie inna. Nie mamy wglądu w cudzy ani własny (chyba że ktoś za takowy wgląd uważa to, co odczuwa podczas ćwiczeń jogi lub medytacji zen). Co więcej, nie umiemy sobie nawet wyobrazić, czym taki wgląd miałby być. Życie i świadomość są w ogóle dość dziwnymi fenomenami, różniącym nasz mniej niż mikroskopijny zakątek Wszechświata od całej jego reszty, skądinąd zbudowanej z tego samego surowca według tych samych praw fizyki i chemii. Tak to w każdym razie wygląda. Jeśli natomiast dopuścimy spekulacje na temat innych form świadomości, to co nas może w tych spekulacjach zatrzymać?