Serce i Tora

„Wszystek Izrael” – to są dwa ostatnie słowa Pięcioksięgu przeznaczonego właśnie dla całego Izraela.

27.11.2016

Czyta się kilka minut

Ostatnią literą Tory jest lamed („l”), pierwszą bet – można ją czytać jako literę „w”. Razem w inwersji tworzą te dwie litery słowo „lew”, co oznacza serce. Temu układowi liter komentatorzy przypisują wybitne znaczenie, uważając, że Tora jest wielką księgą serca. Tyle że serce nie posiada tego samego znaczenia, co w naszej postromantycznej kulturze. W judaizmie serce nie ma w sobie niczego łzawego. Zdaje się być dalekie od sentymentalizmu. A ten, jak wiemy, w każdej postaci jest czymś okropnym i z natury pachnie kłamstwem. Myślenie judaizmu jest tu bliższe uwagom mojego ulubionego portugalskiego pisarza Fernanda Pessoi. Pisał on o czującym rozumie i myślącym sercu. Bardzo to przekonujące sformułowania. W Księdze Hioba serce jest siedliskiem myśli (17, 11). Hiob mówi tam, „myśli moje rozerwane są, to jest zamysły serca mego”. Człowiek rozumny w tejże samej księdze nazywany jest „człowiekiem serca”. Z kolei nierozumny określany jest u Jeremiasza mianem „człowieka pozbawionego serca”. Podobne sformułowania znaleźć można w Psalmach czy w Księdze Przysłów. Serce poznaje, ale też czuje. Jest ono organem czucia. Sercem czuje się głód, lęk, miłość, szacunek. Wreszcie, serce jest związane z tym, co nazywamy wolą. Kieruje nami, pcha do różnych czynów. Najciekawsze dla mnie jest właśnie połączenie symbolu serca z mądrością (po hebrajsku określaną słowem „chochma”).

Otóż wartość liczbowa słowa „serce” wynosi 32. (Każdej literze w hebrajskim odpowiada cyfra lub liczba). Autor (czy autorzy) podstawowej żydowskiej księgi mistycznej „Bahir” (Księga ukrytego światła; powstała w XII-wiecznej Prowansji) powiada, że istnieją 32 ścieżki mądrości. Były one ukryte, ale odegrały decydującą rolę w stworzeniu świata. To z kolei przypomina króla, który ma 32 komnaty pełne niezwykłych i cudownych kosztowności oraz klejnotów. Do każdej z nich prowadzi osobna droga. Czy król zgodziłby się, by każdy mógł wejść do jego komnat wedle własnego uznania? Odpowiedź jest oczywiście negatywna. Ale czy król mógłby się pogodzić z tym, że nikt by owych nagromadzonych cudów nie oglądał? Oczywiście nie. Co więc uczynił król? Otóż odział swoją córkę tak, by owe kosztowności można było zobaczyć. W jej szatach widoczne jest całe jego bogactwo. Czasem ową kobietę nazywa się córką, a czasami siostrą. Odgrywa ona niejako rolę medium, przez które można dostać się do króla i poznać jego duchowe skarby. Owa kobieca postać nosi imię Szechiny – mądrości biblijnej. Można też powiedzieć, że owa istota to szabat, zapowiedź czasu skończonego. W każdy piątkowy wieczór śpiewany jest hymn na powitanie szabatu, narzeczonej Izraela.

Tak oto dochodzimy do tego, że serce odsyła nas przede wszystkim do mądrości, a na niej – jak uczył Hiob – zbudowany jest ład świata. W ten też sposób w Torę zostaje wpisane napięcie między tym, co męskie (sposób wyobrażenia Boga), a tym, co żeńskie (mądrość). Krótko mówiąc, mistycy mają swoje sposoby, by otwierać nerw słowa i wgryzać się w tajniki hebrajskich liter. ©

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
(1951-2023) Socjolog, historyk idei, publicysta, były poseł. Dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego. W 2013 r. otrzymał Nagrodę im. ks. Józefa Tischnera w kategorii „Pisarstwo religijne lub filozoficzne” za całokształt twórczości. Autor wielu książek, m… więcej

Artykuł pochodzi z numeru TP 49/2016