Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Czyżby pożyczka „na wieczne nieoddanie”? Tak to właśnie wygląda na pierwszy rzut oka. Zapowiadając dziesiątą plagę, Najwyższy mówi Mojżeszowi: „Oznajmij to ludowi, ażeby każdy mężczyzna u sąsiada swego i każda kobieta u sąsiadki swej wypożyczyli przedmioty srebrne i złote” (Wj 11, 2; Biblia Tysiąclecia). Talmud – roztrząsając niektóre aspekty wyjścia z Egiptu – zagaja odnośnie do tego wersu, pytając o użytą hebrajską partykułę proszącą. Nie zobaczymy jej odpowiednika w polskim tekście – nawet u Cylkowa, który jednak mruga do nas okiem, używając partykuły wzmacniającej („Pomówże w uszy ludu…”). Dlaczego więc Wszechmocny prosi Mojżesza, by porozmawiał z ludem i poprosił o podjęcie pewnych działań, miast – jak zazwyczaj – wydać dyspozycje? Proponowane wyjaśnienie dotyczy spełnienia obietnicy danej Praojcu Abrahamowi (zob. Rdz 15, 13-14): Izraelici byli zniewoleni i ciemiężeni, a wkrótce mają wyjść „z wielkim dobytkiem”. Ewentualną niechęć Izraela do spełnienia prośby wyjaśnia porównanie: to jak z więźniem, któremu powiedziano, że jutro odzyska wolność i dostanie dużo pieniędzy. On na to: błagam, wypuśćcie mnie dziś, a o nic nie będę prosił. Pragnienie dotarcia do kresu cierpień jest zbyt silne, by dobrowolnie ten moment odsuwać, nawet po to, by się wzbogacić. Można też pomyśleć, że Dzieciom Izraela niekoniecznie uśmiecha się noszenie ciężkich przedmiotów przez pustynię – jeszcze o tym nie wiedzą, ale z czego wówczas wykonaliby sprzęty do przenośnej świątyni? Poza tym mogą żywić obawy, że Egipcjanie wkrótce zatęsknią za szlachetnymi kruszcami i puszczą się w pogoń za nimi.
Prawo dotyczące zwracania wolności hebrajskiemu niewolnikowi rzuca nowe światło na pozbawienie Egipcjan cennych przedmiotów: „Gdy zaś puścisz go wolno od siebie, nie puszczaj go z niczém” (Pwt 15, 13; Cylkow), lecz godnie go wyekwipuj. Istnieje też pojęcie reparacji. Talmud pozwala się nieco ponieść fantazji, opowiadając o Egipcjanach, którzy skarżą się Aleksandrowi Macedońskiemu na Żydów i żądają oddania wziętego od nich onegdaj srebra i złota. Wygadany wysłannik rabinów, Gewiha syn Pesisy, odparowuje, by Egipcjanie zapłacili Żydom za pracę sześciuset tysięcy mężczyzn przez 430 lat (zob. Wj 12, 37 i 40), i to kładzie kres ich roszczeniom.
U Cylkowa nie ma „pożyczania” bądź „wypożyczania”, jak w Biblii Tysiąclecia – ten wątek powtarza się w Księdze Wyjścia trzykrotnie (w 3, 22, naszym wersie oraz 12, 35-36) – lecz „wyproszenie” bądź „uproszenie”. Targumy Onkelosa i Jonatana, czyli aramejskie przekłady, w tej kwestii nie są pomocne, gdyż używają tego samego czasownika, co oryginał. Tymczasem jego pierwszym znaczeniem jest właśnie „prosić”. To wiele zmienia i podważa zasadność oczekiwania zwrotu. ©
