Kustosz Pamięci Narodowej 2014

NAGRODA KUSTOSZ PAMIĘCI NARODOWEJ została ustanowiona w 2002 r. przez prezesa IPN prof. Leona Kieresa.

16.06.2014

Czyta się kilka minut

 / Fot. IPN
/ Fot. IPN

Inicjatorem wyróżnienia był Janusz Kurtyka, ówczesny dyrektor Oddziału IPN w Krakowie. Nagroda ma charakter honorowy, jej laureaci otrzymują tytuł Kustosza Pamięci Narodowej. Ma umocnić szacunek dla przeszłości i chronić wartości, dzięki którym Polska przetrwała lata zniewolenia. Obradom kapituły przewodniczy prezes IPN, a w jej skład wchodzą m.in. jej laureaci.

Nagroda przyznawana jest instytucjom lub osobom fizycznym za szczególny udział w upamiętnianiu historii Polski 1939-89, a także za działalność publiczną zbieżną z celami IPN. „Tygodnik Powszechny” jest jednym z medialnych patronów nagrody. Oto tegoroczni laureaci.


ANATOL SULIK

Historyk amator, znawca Wołynia i opiekun tamtejszych polskich miejsc pamięci. Urodzony w 1952 r. w rodzinie polsko-ukraińskiej koło Lubomla (wtedy ZSRR), języka polskiego nauczył się – jak mawiał – z inskrypcji na grobach. Jego pasją było ocalenie przed zniszczeniem polskich śladów na Wołyniu. Długoletni współpracownik Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, przeprowadził inwentaryzację 12 cmentarzy i odnalazł 1200 polskich grobów. Zgromadził archiwum, a w nim m.in. setki zdjęć i map. Autor lub współautor publikacji „Cmentarz polski w Kowlu” i „Przewodnik historyczny po wołyńskim pobojowisku Legionów Józefa Piłsudskiego pod Kościuchnówką (1915-16)”. Pomagał też rodzinom w szukaniu grobów ich bliskich. Zmarł 11 kwietnia 2014 r. w Kowlu.

ROMAN AFTANAZY

Historyk i bibliotekarz, autor „Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej”. Urodzony w 1914 r. koło Stryja, studia zaczął we Lwowie, a skończył we Wrocławiu. Od 1944 r. pracownik Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie. W 1946 r. wygnany do Wrocławia, po zorganizowaniu tam na nowo Ossolineum wrócił do pracy i do emerytury był szefem działu gromadzenia zbiorów. Pasjonat architektury dworów na Kresach jeszcze przed 1939 r., po wojnie kontynuował tę pracę: samotnie, bez instytucjonalnego wsparcia. Pierwsze wydanie jego 11-tomowego dzieła ukazało się w latach 1986-94 (opisał w nim ponad tysiąc obiektów). Dziś to kluczowe źródło do badań nad historią Kresów i kresowych ziemian. Zmarł w 2004 r.

OLEG ZAKIROW

Były major KGB, na własną rękę prowadził śledztwo nt. zbrodni katyńskiej. Urodzony w 1952 r. w Uzbekistanie, od 1975 r. służył w KGB. W 1989 r., w czasie pierestrojki, znalazł się w specjalnej ekipie KGB w Smoleńsku, zajmującej się rehabilitacją ofiar stalinizmu. Mimo nacisków, wyszedł poza planowany przez władze zakres prac. Dotarł do świadków i wykonawców zbrodni katyńskiej, spisywał ich relacje i zaczął współpracę z mediami, pomagając autorom piszącym o Katyniu. W 1991 r. został usunięty z KGB. Część swego archiwum udało mu się przekazać do Polski. Represjonowany, kilka razy uniknął śmierci. W 1998 r. z rodziną wyemigrował do Polski i dziś mieszka tu jako obywatel RP. Wydał wspomnienia pt. „Obcy element”.

CZESŁAW BLICHARSKI

Jeden z ostatnich żyjących polskich lotników z II wojny światowej. A także twórca, z żoną Kazimierą, kolekcji Archiwum Tarnopolskie – o mieście, gdzie w 1918 r. się urodził. W 1940 r. ujęty przez NKWD podczas próby przedostania się na Zachód, skazany na 5 lat łagru. W 1941 r. zwolniony, przez armię Andersa dotarł do Anglii, do polskiego 300. Dywizjonu Bombowego. Brał udział w nalotach na Niemcy, m.in. na Drezno (jego historię opisaliśmy w „TP” w numerach 19/2005 i 7/2011). Do kraju wrócił w 1956 r. Jako emeryt zajął się pamięcią o Tarnopolu; jego praca zaowocowała 10 książkami (seria „Miscellanea tarnopolskie”); opracował też słownik biograficzny tarnopolan (12 tys. nazwisk). W 2002 r. oddał swe archiwum Bibliotece Jagiellońskiej. Mieszka w Zabrzu.

ŚWIATOWY ZWIĄZEK ŻOŁNIERZY AK

Związek powstał w 1990 r., z połączenia Stowarzyszenia Żołnierzy AK, Związku Żołnierzy AK i organizacji emigracyjnych. Dziś jest największym stowarzyszeniem weteranów; zrzesza byłych żołnierzy AK i organizacji, które kontynuowały walkę po 1945 r. Na początku lat 90. liczył 80 tys. członków-żołnierzy AK, dziś już tylko 8 tys. Związek opiekuje się weteranami; powołał też Fundację Polskiego Państwa Podziemnego i Fundację Filmową AK, publikuje książki itd. Od 2002 r. wspólnie z IPN koordynuje działalność Klubów Historycznych im. gen. Roweckiego „Grota”. Związek opiekuje się też weteranami AK żyjącymi na Litwie, Białorusi i Ukrainie. Prezesem jest prof. Leszek Żukowski.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]

Artykuł pochodzi z numeru TP 25/2014