Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Inicjatorem wyróżnienia był Janusz Kurtyka, ówczesny dyrektor Oddziału IPN w Krakowie. Nagroda ma charakter honorowy, jej laureaci otrzymują tytuł Kustosza Pamięci Narodowej. Ma umocnić szacunek dla narodowej przeszłości i chronić wartości, dzięki którym Polska przetrwała lata zniewolenia. Obradom kapituły nagrody przewodniczy prezes IPN, a w jej skład wchodzą m.in. wcześniejsi laureaci.
Nagroda przyznawana jest instytucjom, organizacjom społecznym i osobom fizycznym za szczególnie aktywny udział w upamiętnianiu historii narodu polskiego w latach 1939-89, a także za działalność publiczną zbieżną z ustawowymi celami IPN. „Tygodnik Powszechny” jest jednym z patronów medialnych nagrody.
TOMASZ MERTA
Intelektualista i historyk, w latach 2005-10 podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego – najpierw w rządzie PiS, potem PO. Jako wiceminister kultury, Merta (ur. 1965) inicjował i zrealizował wiele przedsięwzięć ważnych dla upamiętniania historii lat 1939-89. Był m.in. współinicjatorem projektu „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”, przeprowadził akcję zmiany oficjalnej nazwy obozu koncentracyjnego Auschwitz i dopisania w dokumentach UNESCO słów „niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny”. Zaangażowany w tworzenie Europejskiego Centrum Solidarności, Muzeum Powstania Warszawskiego, Muzeum II Wojny Światowej, był współtwórcą koncepcji Muzeum Historii Polski. Zginął w 2010 r. w katastrofie w Smoleńsku.
TADEUSZ KUKIZ
Popularyzator historii i kultury Kresów Wschodnich. Urodzony w 1932 r. w ówczesnym województwie tarnopolskim, w 1940 r. wraz z matką i siostrą został zesłany do Kazachstanu (ojciec, polski policjant, został w 1941 r. zamordowany we Lwowie przez NKWD), skąd wrócił w 1946 r. Jako lekarz przez 30 lat prowadził w Niemodlinie (woj. opolskie) tamtejszy oddział chorób wewnętrznych. Od lat 70. gromadzi informacje o miejscowościach kresowych, od lat 80. zajmuje się opracowywaniem dziejów Madonn Kresowych. W latach 1997–2002 opublikował serię monografii o tej tematyce, m.in. „Madonny Kresowe i inne obrazy sakralne z Kresów w diecezjach Polski”. Jego publikacje zawierają unikatowe informacje o materialno-duchowej kulturze Polaków na Kresach.
BIBLIOTEKA POLSKA W PARYŻU
Założona w 1838 r., jest najstarszą instytucją polską poza krajem; gromadzi prace z zakresu historii i kultury XIX i XX w. Inicjatorami jej założenia byli m.in. Adam Czartoryski, Adam Mickiewicz i Julian Ursyn Niemcewicz, a istotną rolę w jej powstaniu odegrało francuskie Société de Civilisation, które zaapelowało o utworzenie w Paryżu ośrodka dokumentacji nt. Polski. Apel był odpowiedzią na spustoszenie przez carskie wojska polskich bibliotek i wywożenie ich zbiorów do Rosji. Archiwa Biblioteki obejmują m.in. 150 tys. książek, 3200 tytułów czasopism i 30 tys. dzieł sztuki; są tu też akta polskich instytucji emigracyjnych. Biblioteka wydaje źródła historyczne, organizuje konferencje i wystawy. Jej czytelnia to jedno z najczęściej odwiedzanych w Paryżu miejsc związanych z polską kulturą.
STOWARZYSZENIE UPAMIĘTNIANIA POLAKÓW POMORDOWANYCH NA WOŁYNIU
Stowarzyszenie gromadzi relacje świadków ludobójstwa Polaków, dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na Wołyniu w latach 1939-46. W zamojskiej Rotundzie (miejscu straceń podczas niemieckiej okupacji) utworzyło kryptę poświęconą pamięci Polaków pomordowanych na Wołyniu; umieszczono tu tablice z nazwiskami tysięcy zidentyfikowanych ofiar. Od 1992 r. Stowarzyszenie ustawiło 31 krzyży w miejscach mordów na Wołyniu (przy wsparciu Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa); porządkuje też wołyńskie cmentarze. W Zamościu Stowarzyszenie organizuje też spotkania integracyjne dawnych mieszkańców Wołynia i ich rodzin. Przewodniczącą Stowarzyszenia jest Janina Kalinowska.
ZDZISŁAW RACHTAN
Podczas wojny żołnierz AK (ur. 1924), służył w słynnym zgrupowaniu partyzanckim „Ponurego” w Górach Świętokrzyskich. Po wojnie jeden z inicjatorów upamiętnienia AK w Świętokrzyskiem, m.in. ufundowania kapliczki na Wykusie – był to pierwszy w Polsce pomnik poświęcony AK (podczas wojny Wykus był partyzancką bazą). Jeden z głównych działaczy ogólnopolskiego środowiska weteranów AK, które funkcjonowało w latach 1957-89 niezależnie od ZBoWiD (monopolistycznej organizacji kombatanckiej w PRL). Organizator corocznych spotkań weteranów AK na Wykusie i w Wąchocku, w których od lat 70. brali też udział działacze opozycji. Honorowy prezes Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”– „Nurt”.
