Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Przez około 10 tysięcy lat nasza cywilizacja rozwijała się w wyjątkowo komfortowej niszy klimatycznej. Znośne średnie temperatury i przewidywalne opady zapewniły nam warunki rozwoju, którego wszyscy jesteśmy beneficjentami. Zmiany klimatu sprawiają, że ta strefa komfortu ulega dramatycznemu zmniejszeniu.
Syria – załamanie upraw
W latach 2007-2010 w Syrii ma miejsce susza o skali niespotykanej w historii pomiarów. W 2008 r. w północno-wschodnim regionie Syrii zapewniającym dwie trzecie zbiorów zbóż produkcja spada sześciokrotnie. Syria, niegdyś państwo „Żyznego Półksiężyca”, zmuszona jest do importu pszenicy. Ceny zbóż się podwajają. Załamanie się zbiorów, utrata stad zwierząt hodowlanych wywołują masową migrację. Na peryferiach Aleppo, Damaszku i innych miast zamieszkuje półtora miliona rolników pozbawionych możliwości zarobku.
Okresowe susze w tym rejonie świata to normalne zjawisko, ale tym razem pojawiają się nowe czynniki. Trzy z czterech największych susz miały miejsce w ostatnich 25 latach. Obecna wydarza się w momencie, w którym Syria nie podniosła się jeszcze po niedoborach wody z późnych lat 90.
Klimatolodzy nie mają wątpliwości – złe zarządzanie, niezrównoważona gospodarka, spotęgowane przez zmiany klimatyczne, prowadzą do suszy i w efekcie do wieloletniego konfliktu zbrojnego. Od początku wojny około czterech milionów ludzi zostaje zmuszonych do opuszczenia swoich domów. Liczba ofiar sięga 400 tysięcy osób.
Kapsztad – racjonowanie wody
W marcu 2018 r. Kapsztad przygotowuje się na kataklizm. Media odliczają dni do „dnia zero”, w którym nastąpi wyłączenie dostaw wody dla prawie czterech milionów mieszkańców. Była burmistrz miasta Helen Zille zastanawia się na łamach gazet, jak przygotować się na nieuchronną anarchię. Obowiązuje zakaz napełniania basenów, podlewania ogrodów i mycia samochodów. Zużycie wody ograniczono do 50 litrów na mieszkańca dziennie. Miasto organizuje 200 punktów dystrybucji wody dla mieszkańców – po 25 litrów dziennie na osobę.
Przyczyną tego stanu jest wyczerpanie zasobów zbiorników zaopatrujących Kapsztad w wodę. Trzyletnia susza – największa od ponad stu lat – sprawia, że poziom wody w rezerwuarach opada o 75 proc. W wyniku zderzenia niekontrolowanego rozwoju, przeludnienia oraz zmian klimatu Kapsztad staje w obliczu racjonowania wody.
Polska – susza to nowa norma
Od 1951 do 1981 r. mieliśmy sześć susz – średnio co pięć lat; od 1982 do 2011 r. susz było 18 – co dwa lata. Teraz, poczynając od 2013 r., mamy w Polsce suszę każdego roku. W ciągu ostatnich 70 lat ze zjawiska incydentalnego stają się one w Polsce nową normą. Według IMiGW w 2019 r. aż jedna trzecia kraju doświadczyła suszy. Zmiany sięgają dalej. W ostatnim stuleciu średnia temperatura w Polsce wzrosła o 1,5 st. C. Dla rolnictwa to zmiany fundamentalne – maleje wilgotność, rośnie temperatura, jest coraz bardziej sucho. Od lat systematycznie spada wilgotność gleby. Przekłada się to nie tylko na poziom rzek, ale przede wszystkim na uprawy roślin i hodowlę.
Już dziś wiele rejonów świata styka się z okresowymi niedoborami wody. Schemat jest podobny – rosnące zapotrzebowanie na nią zderza się z efektami zmian klimatu, którymi są bezprecedensowe okresy suszy przeplatane gwałtownymi ulewami. Wahadło klimatu napędzane rosnącymi temperaturami wchodzi w stany ekstremalnego odchylenia.
Zmiany klimatu wpływają na losy mieszkańców naszej planety. Jak szacuje prof. Marten Scheffer z Uniwersytetu Wageningen, jeśli nie uda się zmniejszyć emisji dwutlenku węgla, to jeszcze w tym stuleciu około jednej trzeciej populacji świata żyć będzie w warunkach zbliżonych do spotykanych obecnie na Saharze. W niekorzystnych scenariuszach klimatologów w nieodległej przyszłości zagrożenie suszą w Polsce stanie się takie samo jak w dzisiejszej Hiszpanii.
Nie bez przyczyny od pewnego czasu termin „zmiany klimatyczne” coraz częściej zastępowany jest „katastrofą klimatyczną”.©
EKSPERCI O WODZIE I KLIMACIE
Straty wody poprzez spływ powierzchniowy są czternastokrotnie mniejsze w krajobrazie zadrzewionym niż na obszarze całkowicie pozbawionym lasu.
DR ZDZISŁAW BERNACKI (IŚRIL PAN)
W ostatnich 50 latach okres wegetacyjny wydłużył się o 20-30 dni. Do połowy obecnego wieku wydłuży się o kolejne 25-30 dni. Umożliwi to uprawy ciepłolubnych roślin i może zwiększyć liczbę cyklów produkcyjnych w ciągu roku. Nie zmniejsza to jednak ryzyka wystąpienia późnowiosennych przymrozków, zwłaszcza że wegetacja rozpoczyna się wcześniej. W 2007 r., gdy przebieg pogody był podobny do opisanego powyżej, ucierpiały wszystkie uprawy sadownicze, a średnie plony jabłek były trzykrotnie niższe. Zmiany klimatu sprawią również, że w Polsce przestaną być uprawiane ziemniaki (będzie dla nich za ciepło), zagrożone staną się także uprawy ozime.
DR HAB. ZBIGNIEW KARACZUN, EKSPERT KOALICJI KLIMATYCZNEJ
