Krew mnie zalewa

Dorota Masłowska, pisarka: Czarny protest jest zerwaniem z wyuczoną bezradnością i poczuciem, że tylko mężczyźni mogą mówić o poważnych sprawach.

16.10.2016

Czyta się kilka minut

 / Fot. Grażyna Makara
/ Fot. Grażyna Makara

BŁAŻEJ STRZELCZYK: Wszystkie figury kobiet w Twoich piosenkach są raczej towarzyszkami mężczyzn, a nie silnymi i przebojowymi feministkami.

DOROTA MASŁOWSKA: Te teksty są o kobietach, które żyją à propos mężczyzn, a nie same przez siebie.

Żona piłkarza na przykład.

Ona w sferze deklaracji może nawet być feministką, bo na przykład dotarło do niej, że modnie jest być zbuntowaną i wrzucać na Instagrama zdjęcia z fuckami. Ale pisząc tę piosenkę myślałam o takiej kobiecie, która z jednej strony pasożytuje na świetności swojego wybranka, z drugiej gnije w jego cieniu. Żona piłkarza godzi się na świecenie odbitym światłem; czerpie z tego sporo profitów, również taki, że nie musi podejmować się żmudnej samorealizacji, ale...

...musi prać mu sznurówki w korkach.

Nie wiem, czy musi, może chce. W końcu nie ma nic innego do roboty, więc chce być chociaż kreatywną garderobianą.

Ale z drugiej strony pisałam tę piosenkę cztery lata temu. Z tego, co widzę, polskie WAGs [Wives And Girlfriends – stosowany przez brytyjskie tabloidy skrót oznaczający partnerki piłkarzy – red.] nie chcą być już wydawaczkami pieniędzy męża, nie chcą być jego urodziwym cieniem. Ten stereotyp utrzymuje się raczej w zawistnych narracjach internautów: „leci tylko na jego pieniądze, a jest nikim” i „wieś z niej nigdy nie wyjdzie”.


Wywiad Błażeja Strzelczyka z Dorotą Masłowską  zainspirowa Dominikę Kapustę z Wydziału Sztuki UP w Krakowie do stworzenia animacji, która prezentujemy poniżej. Animacja Kapusty powstała w pracowni Motion Graphics na kierunku Digital Design. Prowadzący: Piotr Filipiuk, Przemysław Liput

Adres URL dla Zdalne wideo


A żona prezydenta? 

Akurat żona prezydenta jest całkiem podmiotowa, bo on pyta ją: „co z tą Polską?”.

Pyta? On tylko wzdycha retorycznie. 

Nie wiadomo. Jedno jest pewne: ona nie odpowiada. Żyjemy w takiej kulturze, która przygotowała dla nas role asystentek, inspicjentek; towarzyszek życiowych zmagań mężczyzn, pytających ich: „jak było w pracy?”.

Osobista siła i determinacja kobiety, by żyć pełnym życiem, by być swojego życia podmiotem, to jedno; drugie to fakt, że funkcjonujemy w kulturze, w zbiorze żywych mitów, stereotypów i różnych „wszyscy mówią, że”. A te mity są w Polsce mizoginiczne i udupiające dla kobiet na każdym poziomie.

A Ty wchodzisz w taką rolę?

Jak śpiewam w piosence – nie jestem w stanie wytworzyć takiej relacji „przez ega powody”. Ale widuję takie domy.

Gdzie?

Wbrew pozorom, nie jest to Polska „B”, „C”, „D”, „E” czy nawet „F”. Żyję w Polsce „A” i widuję takie zależności między mężczyznami i kobietami. Mnie to akurat nie dotyczy.

Bo?

To raczej ja jestem przytłaczająca.

A co Cię dotyczy?

Np. to, co dzieje się teraz. Przyjeżdżasz i chcesz rozmawiać o poważnych sprawach społecznych, które bezpośrednio, na co dzień, mnie dotykają. A ja mam jakąś głęboko uwewnętrznioną postawę, że się nie znam, że co ja tam będę mówiła. Niby nie mam szczególnych problemów z artykulacją, ale od razu pojawiają się myśli: „ale w sumie, to co ja tam wiem?”, „kogo obchodzi moje zdanie?”, „może po prostu zażartuję?”.

I zrzucasz odpowiedzialność na płeć?

To nie jest zrzucanie odpowiedzialności. Choć jest w tym też jakaś wyuczona bezradność. Ale generalnie wynika to z głęboko wdrukowanego przekonania, że to mężczyźni rozmawiają o poważnych rzeczach. W kwestiach politycznych – oddajmy głos osobom myślącym logicznie, chłodno i nie targanym hormonami. Zapytajmy naszych mężów i ojców.

Zwłaszcza w sprawie kobiet.

Zwłaszcza. Ja chętnie się wypowiem, jak będzie o pogodzie i kuchni. Ciężko sobie to uprzytomnić i ciężko z tym walczyć. To są głębokie wieloletnie wdruki, dom, szkoła, kościół.


CZYTAJ TAKŻE:

Co sprawia, że polskie kobiety mówią „dość!”? Dlaczego tak wiele z nich decyduje się wziąć udział w czarnym proteście? Sprawdziliśmy u źródła.


 

Mówiłaś kiedyś tak: „Nie chodzę na żadne marsze. Jestem trochę wyabstrahowana społecznie. Nie potrafię do niczego należeć i z niczym się utożsamić. Nie nadaję się do marszu, bo zaraz bym gdzieś skręciła, zboczyła”.

No to fajnie, że tak mówiłam, ale sytuacja polityczna radykalnie się zmieniła. Rządy PO mogły być zniechęcającym, kolesiowskim marazmem, a to, co się obecnie wydarza w historii Polski, oprócz tego, że jest kuriozalne, jest też ogromnie niebezpieczne. Skala demolki jest tak duża, że nie można tłumaczyć się już kokieteryjnie swoją aspołecznością, nie można się na to godzić.

Na co konkretnie?

Ostatnio akurat na zaostrzenie ustawy antyaborcyjnej. Ale też w ogóle ten poziom dyskusji! W takich okolicznościach pójście w czarnym marszu nie jest lajfstajlową fanaberią, chęcią pokazania się w czarnym ubraniu na mieście. Poczułam to mocno tam, w tłumie, widząc starsze panie dmące w kibicowskie trąbki, że wspólne wyjście na ulice daje poczucie siły, sprawności, solidarności. Na chwilę odczynia tę bezradność, bezsilność, która mnie na co dzień ogarnia, jak czytam gazetę czy idę ulicą. Nie mogę patrzeć na ludzi.

Jakich ludzi?

Na tych gości z wytatuowaną „Polską Walczącą” i ze scenami z powstania warszawskiego na plecach, i w koszulkach „Śmierć wrogom ojczyzny”, od których się zaroiło na ulicach. Tak wygląda patriotyzm jutra – urojenia wielkościowe i szukająca obiektu nienawiść. Rządzący chyba nie przemyśleli, jakie mentalne potwory wypuścili z lochów na ulice i jak je z powrotem do tych lochów zagonią, kiedy nie będą już im potrzebne w politycznej rozgrywce. Zalewa mnie krew. Czuję na sobie, jak infekuje mnie ta nienawiść na każdym kroku.

Jak było na czarnym proteście?

Przejmująco. Byłam z córką i moim chłopakiem, i to było dla nas bardzo ważne.

Bo?

Bo czułam, jak drżą kamienice od skandowania tysięcy ludzi. Był pożar, olbrzymia energia. W jakimś sensie karnawał. Szkoda że czarny.

Chodzi tylko o aborcję?

Myślę sobie, że projekt ustawy jest pomysłem koszmarnym w sensie medycznym, prawnym i obyczajowym, ale to wierzchołek góry lodowej.

Nie chcę gadać o aborcji. 

Dlaczego?

Nie chcę, żebyśmy się kłócili.

To o czym chcesz rozmawiać?

O kobietach.

Tylko wiesz, sam pomysł forsowania tej ustawy wynika z pewnego wyobrażenia o kobietach, które nie są ludźmi wystarczająco, żeby o sobie zadecydować. Gdyby pozwolić im na aborcję, robiłyby ją sobie co miesiąc.

Paweł Kukiz: „Trzeba było zdawać sobie sprawę, komu się dawało to ciało, i kiedy się dawało, i jak się dawało, że się nie rozleciało”. Wcześniej Rafał Ziemkiewicz na Twitterze: „No cóż, kto nigdy nie wykorzystał nietrzeźwej niech rzuci pierwszy kamień”. Witold Waszczykowski, minister spraw zagranicznych: „A co się dzieje z prawami kobiet w Polsce? Jeśli ktoś uważa, że nie ma innych zmartwień, to niech się bawi”.

To są słowa skrajnie bulwersujące, demaskujące tych wszystkich mężczyzn, którzy w porządnej demokracji powinni za nie wylecieć z hukiem z życia publicznego. To są obyczajowe relikty; goździki i rajstopy na Dzień Kobiet, a na ścianie kalendarz z gołą babą myjącą samochód. W prawicowej narracji kobiety to lekko upośledzona mniejszość, którą trzeba trzymać za mordę, nawet jeśli jest ona brzydka.

Więc co zrobiły kobiety w czarny poniedziałek? Nie, nie wyszły, nie manifestowały. W narracji Prawa i Sprawiedliwości „zostały wyprowadzone” . Tak jak wyprowadza się psy.

Przecież to jest zwykłe chamstwo.

No dobrze, to jest chamstwo, ale to nie jest naskórkowa, kosmetyczna nieprzyzwoitość, tylko głębokie, twarde przekonania. Co więcej: to chamstwo przysparza tym gościom poklasku, taka „zdroworozsądkowa kawa na ławę”, „wreszcie ktoś powiedział, jak jest”. I błędne koło toczy się dalej. To jest nieprawdopodobne, jak bardzo mentalnie nie nadążamy za rzeczywistością. Cały ten postęp technologiczny, smartfony, drony i okulary Google’a. A z drugiej strony w pewnych warstwach społecznych kobiety są nadal „świnką”, zwierzęciem, mięsem. Niesamowite jednak, że takie słowa mogą padać z sejmowej mównicy i w ten sposób trafiać do oficjalnego obiegu.

Zostaliśmy wrobieni?

Tak. I jesteśmy wrabiani. To pewnie zaczyna się gdzieś na poziomie niebieskich ubranek dla chłopców i różowych dla dziewczynek. Dziewczynki mają być delikatnie, wrażliwe, „takie ciche”. Chłopcy silni i niezależni. Nawet jako rodzice niespecjalnie weryfikujemy te tendencje, bo „tak się robi”: lalka dla córki, klocki dla synka. To jest obopólnie krzywdzące, bo wrażliwość czy siła nie są przypisane do płci. W dużych miastach jest już pod tym względem dużo łatwiej, bo dziewczynka może chodzić na robotykę, a chłopiec na taniec. Ale w małym mieście już niekoniecznie, bo „wyrośnie na pedała”.

A czarny protest i to, o czym opowiadasz, nie jest raczej wielkomiejską przypadłością? Życie toczy się gdzie indziej. 

Kobietom w dużym mieście na pewno łatwiej wyjść na ulicę. Małe miasta rzeczywiście mają totalnie inną dynamikę obyczajową. I tak to się bardzo zmieniło przez falę migracji zarobkowej, która rozhermetyzowała małe społeczności: ludzie zaczęli wyjeżdżać, poruszać się po zupełnie innych kontekstach kulturowych, żyć poza ustalonym, tradycyjnym schematem. Ale życie w małym mieście cały czas oferuje wąski wachlarz potencjalnych ścieżek rozwoju twojej biografii. Dla kobiet zwłaszcza, bo mniej zarabiają i mają gorsze prace, są pod większą presją obyczajową. Więc łatwiej ulegają temu przekonaniu, że najważniejsze w życiu to znaleźć partnera, z którym zbudują przewidywalny gospodarczo podmiot. Czyli rodzinę. Dom z samochodem.

Czujesz z nimi wspólnotę?

Myślę, że czarny protest to właśnie była wspólnota starych, młodych, grubych, chudych, z dużych i małych miast. Słuchających TOK FM z tymi słuchającymi Radia Maryja, bo one pewnie szczególnie dużo wycierpiały w imię swoich przekonań religijnych.

Ładna fraza: „idziemy w czarnym proteście także w imieniu kobiet słuchających Radia Maryja”.

Myślę, że tak. Przecież tradycyjny katolicyzm skrajnie tłamsi kobiety. Tym bardziej jest fascynujące, jak te różne niemłode kobiety lgną i cisną się wokół charyzmatycznego mężczyzny, tańczą, jak on im zagra, oddają mu swoje pieniądze. Tam muszą fluktuować jakieś molekuły erotyzmu, fascynacji jego męską siłą...

Kpisz?

Nie, mówię poważnie. Tadeusz Rydzyk zrobił rzecz niezwykłą. Wyczuł rynek: zorganizował tym kobietom samotność, lęk przed cierpieniem i śmiercią, frustrację. Stworzył konkretną propozycję dla ludzi starych, o których świat konsumpcji zapomniał, bo pieniędzy ledwo starcza im na leki. To jest pocieszne, ale też nie sposób nie czuć empatii. Zdaję sobie sprawę, że nie mam pojęcia o tym, jak to jest być staruszką w Polsce 2016. Właściwie musi to być piekło. Sama pewnie słuchałabym Radia Maryja.

Można słuchać Radia Pogoda.

Jest świetne.

Sam słucham, zwłaszcza po południu, gdy jest program z piosenkami na zamówienie. Ludzie dzwonią do radia i mówią np.: „Gorące pozdrowienia i dużo zdrowia dla sąsiada, pana Kazimierza, śle Krystyna”.

Też słucham. Bardzo fajnie, że seniorzy mają swoje radio, bez techno i drum’n’bassu, które jednocześnie nie pierze im mózgu. A wracając do Radia Maryja – to pokazuje, jakim ta kobieca bezsilność, bezradność, brak wentyla jest właściwie rynkiem. Inną osobą, która dobrze to wyczuła, jest „Ewa Chodakowska – trenerka wszystkich Polek”.

Proszę?

Wydaje mi się, że to zjawisko o podobnym mechanizmie i wcale nie dużo mniejszym rozmachu. Charyzmatyczna trenerka, niezależna, spełniona i atrakcyjna, namówiła niepoliczalne rzesze Polek do uprawiania sportu. Kobiety otaczają ją kultem i nazywają się jej „wyznawczyniami”. W internecie jest pełno skleconych na jakichś kalkulatorach po prostu filmików dokumentujących tzw. przemiany. Czyli: „w styczniu jeszcze ważyłam 400 kilo, teraz jest wrzesień i ważę 62. Jestem szczęśliwa i wolna”. Odzyskanie władzy nad swoim ciałem to odzyskanie władzy nad swoim życiem.

„Zamieniłam się w atrakcyjną pięćdziesiątkę”.

To wielkie wyzwolenie, nawet w kategoriach fizycznych. Siedzisz ileś tam lat na kanapie przed telewizorem, jedząc w depresji lody z pudełka, a tu nagle wstajesz i walczysz. Odzyskujesz samostanowienie. Masa historii „wyznawczyń” mówi właśnie o tym: jak odzyskały samodecyzyjność, siłę, kontrolę nad własnym ciałem.

Chcesz powiedzieć, że ta seksowna pięćdziesiątka to kobieta wyzwolona?

Oczywiście jeśli zrobiła to dla męża, żeby nie odszedł, to nie bardzo, ale jeśli zrobiła to dla siebie? Walczysz ze słabością swojego ciała, ale to jest często symboliczna walka z latami gnicia, niemocy. Z brakiem przyszłości, z nieudanym małżeństwem, takim kompletnym życiowym udupieniem.

Rozumiem, że ćwiczyłaś?

Ja? No pewnie. Ale ja ćwiczyłam nawet jeszcze z Cindy Crawford i Melanie B., więc nie jestem tu modelowym przykładem.

Ale ćwiczyłaś, żeby mi się podobać? 

Tobie, bez wątpienia. Chcę się podobać sobie, ale nie mogę wykluczyć, że maczają też w tym palce producenci ciuchów, kremów, tuszów do rzęs i mat do jogi...

Wygimnastykowana, umalowana, niech jeszcze będzie perfekcyjną panią domu. 

Na ten temat to już naprawdę nie mogę się wypowiadać.

Gdyż?

Jestem jedynie nieperfekcyjną panią domu.

A jak Ty wychowujesz w tym wszystkim Malinę?

To jest trudne zadanie, bo nawet jeśli jestem świadoma tych wszystkich urobień, mechanizmów i wdruków, to i tak jej jakoś tam je sprzedaję, chcę czy nie chcę. Różowych ciuchów akurat nigdy nie chciała nosić, ale tak naprawdę nie wiem, co jej tam wciskam pokątnie. Dlatego świat zmienia się wolniej, niż chcemy. Nasze ciała przewodzą kulturę i historię, to jest bardzo silne.

To mężczyźni są wszystkiemu winni?

Ja wiem? Też są trochę ofiarami kultury „maczo”, której wymagania nie zawsze spełniają. Też bezrefleksyjnie przyjmują jakiś model. Ostatnio pasjonuję się „szkołami uwodzenia”. To chłopcy, którzy robią sobie taki latający uniwersytet w kwestii podrywania dziewczyn. To jest zupełnie niesamowite zjawisko.

Coaching?

Coś w tym stylu, taki oddolny i przez nikogo nienadzorowany. Więc nagle widzę to całe pokolenie bezradnych seksualnie chłopców, którzy dojrzewali w wirtualnym świecie gier i pornosów, i jakby utracili ludzkie właściwości. Również taki elementarny instynkt seksualny: intuicję, która pozwala ci eksplorować świat relacji damsko-męskich.

I czego oni się uczą?
Wypreparowanych formułek, żeby podtrzymać rozmowę z dziewczyną, jakichś takich gotowców. Tricków neurolingwistycznych, tzw. kotwic, jak nakręcać dziewczynę seksualnie, jak nią manipulować.

Regularna instrukcja obsługi.

Z jednej strony. Ale z drugiej strony poradnik konsumenta. Kobiety są w tym świecie totalnym towarem, zwierzyną łowną.

To marginalne zjawiska. 

Niby tak, ale z drugiej strony wiele mówiące. To, że tych chłopców nikt nie pilnuje w kwestii politycznej poprawności, powoduje, że mówią, co im ślina na język przyniesie. A ślina przynosi na język rzeczy zazwyczaj bardzo uwewnętrznione, podświadome, właśnie takie: „wszyscy mówią, że”. Dlatego ich weterynaryjny stosunek do kobiet bardzo rymuje mi się z tym na kompletnym bezczelu prezentowanym oficjalnie przez Kukiza czy Ziemkiewicza.

Potrzebna jest awantura? 

O to, żeby kobiety zostały uznane za pełnoprawnych ludzi. O to, żeby walcząca o siebie kobieta nie słyszała „oj tam, oj tam, za mało ma seksu”. Czarny marsz to był trochę taki przemarsz naszych wojsk. ©℗

DOROTA MASŁOWSKA (ur. 1983) jest pisarką, dramatopisarką, felietonistką. Autorka książek „Wojna polsko-ruska” i „Paw królowej” (Nagroda Literacka Nike) oraz „Kochanie, zabiłam nasze koty”. Przed dwoma laty nagrała płytę „Społeczeństwo jest niemiłe”.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
Dziennikarz, autor wywiadów. Dwukrotnie nominowany do nagrody Grand Press w kategorii wywiad (2015 r. i 2016 r.) oraz do Studenckiej Nagrody Dziennikarskiej Mediatory w kategorii "Prowokator" (2015 r.). 
Pisarka i autorka sztuk teatralnych, od września 2020 r. felietonistka „Tygodnika Powszechnego”. Zadebiutowała w 2002 r. powieścią „Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną” (Paszport „Polityki”), a wydany cztery lata później „Paw królowej” przyniósł jej… więcej

Artykuł pochodzi z numeru TP 43/2016