Uważam, że znamienity pisarz nie ma racji, a stwierdzenia powyższe podyktował mu pesymizm (który sam w sobie nie jest, oczywiście, złym doradcą dla analityka). Rzeczywiście, wymienione wydarzenia były “gorzką nauką", ale miały swój dalszy ciąg. Miała go przede wszystkim polska, samoograniczająca się rewolucja, gdyż po wprowadzeniu stanu wojennego w 1981 r. bynajmniej nie całe społeczeństwo pogrążyło się w rezygnacji: dziesiątki tysięcy działało w “konspirze", a setki tysięcy czynnie z nimi sympatyzowało. Nie tak spektakularny był ciąg dalszy w pozostałych krajach. Ale gdy tylko powstały warunki umożliwiające w miarę bezpieczny sprzeciw na Węgrzech, w Czechosłowacji czy w NRD, pojawiły się tam grupy opozycyjne. Jak by nie były słabe - wszakże były.

Przede wszystkim jednak “tamte wydarzenia" pozostawiły ślad w pamięci zbiorowej. A im dalej w czasie, tym pamięć...