Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Że przerwą fatalny splot niemożności i bezradności, od lat krępujący politykę Zachodu wobec dramatu, który codziennie rozgrywa się tam na oczach każdego, kto jest gotów go oglądać. Ale niestety mogło się tak wydawać jedynie przez chwilę: między godziną trzecią nad ranem w czwartek 6 kwietnia a popołudniem w sobotę 8 kwietnia.
Ahmed i Aya byli bliźniakami, mieli dziewięć miesięcy. Żyli w Khan Shaykhun, mieście w północnej Syrii, w prowincji Idlib. To jeden z niewielu większych i zwartych obszarów, które nadal kontrolują przeciwnicy prezydenta-dyktatora Baszara al-Asada. We wtorek 4 kwietnia, wcześnie rano, nad Khan Shaykhun nadleciały samoloty syryjskiej armii rządowej, startujące z lotniska w Al-Shairat (w bazie tej stacjonują również żołnierze rosyjscy). Zrzuciły nie tylko bomby i rakiety, ale też – jak wszystko na to wskazuje – ładunki z sarinem. Gaz bojowy, niszczący układ nerwowy, poraził kilkuset ludzi. Prawie sto osób zmarło, wśród nich ok. 30 dzieci. W tym Ahmed i Aya. Ich ojciec, Abdelhamid Youssif, stracił tego dnia także żonę i ponad 20 krewnych.
Nie był to pierwszy raz, gdy siły Asada użyły broni chemicznej. Poprzednio największy taki atak miał miejsce latem 2013 r. Prezydent Obama groził wtedy Asadowi, że gdy ten przekroczy „czerwoną linię”, Stany uderzą. Asad przekroczył tę linię i kolejne, Stany nie uderzyły, a w polityczną próżnię wszedł Putin, wysyłając do Syrii swoje wojska.
Był to jednak pierwszy taki atak od chwili, gdy prezydentem USA został Donald Trump. Oraz pierwszy udokumentowany niemal w czasie rzeczywistym: przypadkiem w mieście przebywał fotograf agencji AFP Omar Kadour, który słał w świat filmy i zdjęcia. Tego samego dnia, stojąc przed dziennikarzami, wzburzony Trump oświadczył, że zabiera głos także jako ojciec i dziadek, i że widząc zdjęcia dzieci z Khan Shaykhun, zmienił zdanie o Asadzie (jeszcze niedawno jego administracja głosiła, odwrotnie niż za Obamy, iż Asad może być partnerem, zwłaszcza w walce z tzw. Państwem Islamskim). Trump mówił, że Asad przekroczył „wiele, wiele linii” i odpowie za swój czyn. Dwa dni później, w czwartek 6 kwietnia przed trzecią nad ranem (czasu polskiego), z okrętów USA na Morzu Śródziemnym wystartowało 59 pocisków samosterujących „Tomahawk”. Spadły na Al-Shairat.
Przez chwilę mogło się wydawać, że taki atak – w końcu 59 „Tomahawków” to prawie 30 ton materiału wybuchowego – zniszczy lub przynajmniej na dłuższy czas wyłączy lotnisko w Al-Shairat. Tymczasem szybko zaczęły pojawiać się informacje relatywizujące spektakularność ataku: okazało się, że Amerykanie wcześniej ostrzegli Rosjan (aby nie było ich wśród ofiar; to skądinąd zrozumiałe). Ponieważ zaś ofiary wśród wojskowych Asada były wyjątkowo niskie (kilku zabitych) i podobno wcześniej zdołali oni zabezpieczyć samoloty, logiczna wydaje się teza, że Rosjanie powiadomili swych sojuszników o spodziewanym ataku. Trudniej za to pojąć, dlaczego – jak się poniewczasie okazało – „Tomahawki” nie zniszczyły pasów startowych. Z czasem okazało się też, że atak na Al-Shairat był działaniem pojedynczym; do chwili zamykania tego numeru „Tygodnika” nie poszły w ślad za nim kolejne uderzenia.
Sytuacja w Syrii zmieniła się więc w taki sposób, że Stany mają jasno zdefiniowany cel – zadeklarowany przez Trumpa, jego sekretarza stanu i panią ambasador USA przy ONZ – jakim jest usunięcie Asada. Można powiedzieć: jak za Obamy. Z tą jednak różnicą, że o ile Obama nie zdecydował się użyć siły przeciw Asadowi, to Trump pokazał, że jest na to gotów.
Ale precedens, jeśli pozostanie czymś jednostkowym, nie tworzy strategii. Choć po masakrze w Khan Shaykhun administracja USA zrewidowała swe polityczne cele wobec Syrii (co już jest jakimś postępem), pozostaje pytanie, co dalej? Jak administracja Trumpa chce ten cel osiągnąć, czym będzie się różnić od bezradnego Obamy?
Stany zapowiadają, że mogą znów uderzyć. Ale okazjonalne ataki rakietowe – wykonywane w reakcji na wyjątkowo drastyczne kroki zbrodniarza w randze prezydenta – ani go nie obalą, ani nie przybliżą końca wojny, ani nie odmienią losu Syryjczyków. Bez nowej strategii wobec tego konfliktu Trump będzie bezradny jak jego poprzednik. Strategii przemyślanej i konsekwentnie realizowanej, nawet mimo ryzyka wejścia w ostry spór polityczny z Rosją. Ona już ogłosiła, że dozbroi syryjskie lotnictwo i obronę przeciwlotniczą. Co nie znaczy, że decyzja Trumpa o użyciu „Tomahawków” nic nie zmienia. Owszem, zmienia wiele, ale na razie nie w Syrii, lecz w relacjach między USA i Rosją (to jednak osobny temat).
Tymczasem w sobotę 8 kwietnia po południu – niecałe dwa dni po ataku USA – agencje poinformowały, że lotnisko w Al-Shairat znów funkcjonuje i znów startują z niego samoloty armii rządowej. Nie podano, czy także do ataku na Khan Shaykhun. Wiadomo za to, że tego dnia miasto znowu było celem nalotów. Tak jakby Asad chciał pokazać światu, że nie zrezygnuje z taktyki „spalonej ziemi”, realizowanej równie bezwzględnie, tyle że przy użyciu tradycyjnych bomb i rakiet. Kolejny Ahmed i kolejna Aya będą więc nadal umierać, ale mniej spektakularnie. Nie budząc aż takiej burzy emocji ani u prezydenta USA, ani u nas.
PS. Sytuacja w Syrii jest tak dynamiczna, a Donald Trump na tyle nieprzewidywalny, że nie można wykluczyć, iż między terminem wysłania tego numeru „Tygodnika” do drukarni a chwilą, gdy trafi do rąk czytelników, zdarzy się coś, co sprawi, że powyższe konkluzje przestaną być aktualne. Autor chciałby, żeby tak było. ©℗
Tekst ukończono w niedzielę 9 kwietnia.
Więcej o nalocie na Khan Shaikun czytaj w tekście: KHAN SHAYKHUN: PUNKT ZWROTNY WOJNY SYRYJSKIEJ?
