Wieczność codzienna

Kościół to instytucja o wielkim doświadczeniu, stawiająca przed swoimi gremiami zarządzającymi szczególne wyzwania. Organizacja, która musi posiadać swoje struktury i poddawać się rygorom administracyjnych procedur; z drugiej strony, jeżeli całkowicie utożsami się ze swoim instytucjonalnym charakterem, jeżeli będzie organizacją doskonałą, przestanie być tym, do czego jest powołana.

14.03.2004

Czyta się kilka minut

"Doskonałość" organizacji nie służy Kościołowi, choć zapewne dobrze czyni każdej korporacji. Ale Kościół ma, jak sądzę, być wszystkim prócz korporacji. Niestety, czasami (jak np. w sprawie abpa Paetza) nie mogłem oprzeć się wrażeniu, że w Kościele triumfuje duch korporacyjny, broniący za wszelką cenę stanu posiadania i “doskonałości" organizacji. Wierzę, że doskonałości Kościoła nie mierzy jego nieomylność i nieskazitelność (jest stworzony przez ludzi), lecz mądre reagowanie na własne niedoskonałości.

Dla wierzącego Kościół to coś więcej niż organizacja i doktryna powierzona jej pieczy. Oby rządzący Kościołem dostrzegali pilniej owo “coś więcej", coś, co wychodzi poza ramy nakazów i przepisów. Organizacja “doskonała" wykazuje bowiem tendencję do skupiania uwagi na samej sobie; uwaga Kościoła powinna spoczywać poza nim samym, obejmując troskliwie tych, którzy zapomniani, pominięci w swoich dylematach pozostają na jego obrzeżach. Kościół nie jest wielkomiejskim, światowym, metropolitalnym centrum, w którym liczy się anonimowe postępowanie zgodne z procedurami; Kościół jest przedmieściem, gdzie patrzy się drugiemu człowiekowi w oczy, ogarnia jego sytuację i działa wedle jej potrzeb. Niech więc sprawujący władzę w Kościele będzie mniej sędzią i kodyfikatorem, a bardziej burmistrzem przypatrującym się trudom życia mieszkańców powierzonego mu małego miasta i podejmującym decyzje, które nie mając nic z populistycznego schlebiania gustom sprawiłyby, iż ludzie bardziej czuliby się u siebie w swoim mieście.

Organizacji świat ukazuje się jako “łatwy": wystarczy przyjąć jej zasady, a wszystko stanie się proste i oczywiste. Kościół może ulec pokusie “łatwego" chrześcijaństwa, wyczerpującego się w powierzchownym kulcie i zbiorowej obrzędowości Boga stanowiącego okazję do rodzinnych ceremonii czy narodowych celebracji. Dla wielu wierzących myślenie religijne jest indywidualnym, dramatycznym wyborem, a chrześcijaństwo jest rzeczą “trudną", w pewnym sensie jest męką; odnawianiem się rozpaczliwych pytań, pozbawionych pokrzepienia ostatecznych odpowiedzi. Pragnąłbym, by Kościół stał się bardziej miejscem sprzyjającym myśleniu religijnemu, a mniej celebrowaniu obrzędów; rola tych ostatnich jest trudna do przecenienia, dlatego warto nadać im nową głębię refleksji.

Być może wieczność i zbawienie będące w centrum nauki Kościoła służą dobrze instytucji, sprzyjają w naturalny sposób jej stabilizacji, pomagają jej zmierzać do doskonałości. Ale obawiam się, że te dwie wielkie kategorie, ujęte w kanon rygorystycznej tradycji i wolno ewoluującej doktryny, mniej pomagają człowiekowi w rozwiązywaniu bezlitośnie trudnych problemów wynikłych z działania sił kształtujących nasze dzieje. Oznacza to, iż ludziom pogrążonym w historii, na którą ich wpływ jest ograniczony, nie pomoże instytucja jakby od historii uciekająca i powołująca się na zewnętrzną, niezależną wobec świata sankcję transcendentną. Moja wieczność to jedynie sposób, w jaki do niej dochodzę w swoim doczesnym życiu. Wierzę “tu i teraz"; moja wiara jest głęboko zanurzona w historii. Jak zatem ma się ona do Boga, którego żywiołem jest wieczność? Jak pogodzić moją historyczność i śmiertelność z niehistorycznością i nieśmiertelnością Boga? Czy można przystać na rozdzielenie historii i wieczności, z której pierwsza byłaby domeną człowieka, a druga całkowicie zewnętrznego, oddalonego Boga? Czy historia zbawienia musi być rozumiana jedynie jako historia apokaliptyczna, przychodząca spoza świata tak, aby całkowicie zniszczyć historię tego-co-żyje?

Chcę zatem powiedzieć tyle: Ewangelii nie słyszy się raz na zawsze. Różne epoki słyszały ją różnie. “Słyszeć Ewangelię" nie oznacza słuchania tego, co zostało powiedziane w czasach, gdy Ewangelię zapisano; “słyszeć Ewangelię", to słyszeć najbardziej niewyraźne i pokrzywdzone, najbardziej ubogie i pominięte głosy otaczającego nas świata. “Słyszeć Ewangelię", to tłumaczyć Ewangelię. A zatem przede wszystkim pozostawać w stanie harmonii nie z doktryną i strzegącą jej instytucją, lecz z godnością człowieka egzystującego i podejmującego decyzje w świecie pełnym sprzecznych i działających z wielkim przyśpieszeniem sił. Wielka byłaby moja radość, gdyby Kościół posłuchał tych głosów i nie dostrzegał w nich jedynie próżnych, nowinkarskich ambicji czy antyklerykalnej złej woli. Oby rządzący Kościołem dostrzegali “tu i teraz" kobiet i mężczyzn tworzących Kościół, ludzi, którzy z jedynej dostępnej im perspektywy, jaką jest dane im życie w tym momencie dziejów, chętnie widzieliby szybsze zmiany w Kościele i jego nauce (np. bardziej stanowcze spojrzenie na gorszące postępowanie niektórych kapłanów czy możliwość większego zaangażowania liturgicznego kobiet). Kościołowi wielce potrzeba takich debat; poprzez nie zbliżyłby się do czasu swoich wiernych.

Prof. Tadeusz Sławek jest literaturoznawcą, polonistą i anglistą, pracownikiem naukowym Uniwersytetu Śląskiego (byłym rektorem tej uczelni). W roku 2002 otrzymał z rąk metropolity katowickiego abp. Damiana Zimonia nagrodę "Lux ex Silesia".

---ramka 325425|strona|1---

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
79,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
Literaturoznawca, eseista, poeta, tłumacz. Były rektor Uniwersytetu Śląskiego. Stale współpracuje z „Tygodnikiem Powszechnym”. Członek Komitetu Nauk o Literaturze PAN, Prezydium Komitetu „Polska w Zjednoczonej Europie” PAN, Prezydium Rady Głównej Szkolnictwa… więcej

Artykuł pochodzi z numeru TP 11/2004