Pochwała utopii

„Życiodajna sprzeczność kryjąca się w poezji, napięcie między spontanicznością uczuć i naczyniem formy w istocie przypomina grę sił pomiędzy wolnością osobistą i surowymi kodeksami”.

13.05.2019

Czyta się kilka minut

To zdanie łączy rozmaite światy – podobnie jak cała książka Adama Zagajewskiego. Z jednej strony jest ona bowiem spokojną, wyciszoną rozmową o literaturze, malarstwie i muzyce, o znaczeniu metafor, bez których zamiera myślenie, o tajemnicy człowieka. O Schulzu, korespondencji Józefa Czapskiego z Ludwikiem Heringiem i wielkich poetach polskich, którzy w ostatnich latach odeszli. O muzyce Gustava Mahlera, będącej od lat przedmiotem fascynacji Zagajewskiego. O współczesnych artystach bliskich autorowi, w tym – jego przyjaciołach z grupy Wprost, Leszku Sobockim i Jacku Waltosiu. Z drugiej – dotyka spraw najboleśniej aktualnych, choć czyni to w sposób zupełnie niepublicystyczny.

W eseju „O życiu w wolności” czytamy więc o niebezpieczeństwach zagrażających naszemu życiu w prawdzie, bez której wolność nie istnieje, i o złych skutkach redukcji wolności do wymiaru politycznego. O wartości uniwersalizmu i zaułku prowincjonalnej wtórności kulturalnej. O potrzebie równoważenia lektur historycznych, czyli „zapisów zbrodni” – „zapisami zachwytu”. Jest też o pułapkach tzw. polityki historycznej i głębokim sensie „pedagogiki wstydu”, jak ją nazywają przeciwnicy, choć jest ona po prostu uczciwym spojrzeniem na własną przeszłość. W laudacji na cześć prof. Ewy Łętowskiej nagrodzonej w 2017 r. przez PEN Club (uroczystość, dodajmy, zakłócił... alarm bombowy) Adam Zagajewski formułuje nieco przewrotną „Pochwałę prawa”, pokazując, że niezależnie od konfliktów pomiędzy prawem a wyobraźnią rola strażników prawa takich jak prof. Łętowska, która jako znawczyni muzyki łączy w dodatku dwa światy, jest fundamentalna.


ROZMOWA Z ADAMEM ZAGAJEWSKIM: Wśród poetów istnieje poczucie wspólnoty i świadomość, że jesteśmy dysydentami nowoczesnego społeczeństwa. Nie bierzemy udziału w festiwalu konsumpcji.


„Substancja nieuporządkowana” to także wielka pochwała poezji, „słów narzucanych na czas i na ciemność”. „Poezja jest niemodna – pisze autor – modne są grube powieści kryminalne, biografie tyranów, amerykańskie filmy i brytyjskie seriale telewizyjne. Polityka jest modna. Moda jest modna. (...) Modne są rowery i hulajnogi, maraton i półmaraton, nordic walking, niemodne jest zatrzymanie się pośrodku wiosennej łąki i zamyślenie. Bezruch, mówią lekarze, jest groźny dla zdrowia. Moment zamyślenia jest niebezpieczny dla zdrowia, trzeba biegać, trzeba uciekać przed sobą”. ©℗

Adam Zagajewski, SUBSTANCJA NIEUPORZĄDKOWANA, Wydawnictwo Znak, Kraków 2019, ss. 208

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
79,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
Tomasz Fiałkowski, ur. 1955 w Krakowie, absolwent prawa i historii sztuki na UJ, w latach 1980-89 w redakcji miesięcznika „Znak”, od 1990 r. w redakcji „TP”, na którego łamach prowadzi od 1987 r. jako Lektor rubrykę recenzyjną. Publikował również m.in. w… więcej

Artykuł pochodzi z numeru Nr 20/2019