Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Jego ciało wyłowiono z Sekwany 1 maja 1970 roku; miał niespełna 50 lat, w Paryżu mieszkał od ponad dwóch dekad. Żyd urodzony i wychowany w Czerniowcach na rumuńskiej wtedy Bukowinie, jeden z największych poetów języka niemieckiego. Poeta, dla którego „język matki (Muttersprache) był zarazem językiem jej morderców (Mördersprache)” – pisze autorka. I w niemczyźnie właśnie zbudował pomnik nagrobny zamordowanej w 1942 r. matce – jedyny, jaki otrzymała – czyli swój najsławniejszy wiersz, „Fugę śmierci”. Znamy go w tłumaczeniu Stanisława Jerzego Leca; książkę otwiera nowy przekład autorstwa Julii Juryś.
Anna Arno jest prozaiczką, krytyczką, tłumaczką i biografką Gałczyńskiego, niemieckiej malarki Pauli Modersohn-Becker i Konstantego A. Jeleńskiego. Teraz podjęła się zadania szczególnie trudnego, bowiem życie Paula Antschela, czyli Celana, toczyło się na pograniczu kilku światów i żadnego z nich – poza przestrzenią poetyckiego języka – nie można uznać za jego ojczyznę, może prócz nieistniejącej już w chwili jego narodzin wielokulturowej monarchii habsburskiej, której tradycje trwały w Czerniowcach.
Przedwojenna Rumunia zmierzająca w stronę autorytaryzmu i faszyzmu, epizod sowieckiej okupacji miasta, czas Zagłady, obóz – a po wojnie Bukareszt, Wiedeń, Paryż i podróże do Niemiec, w których czuł się obco. Języki: niemiecki, rumuński, francuski (język domowy, bo żona Celana, graficzka Gisèle Lestrange, była Francuzką), hebrajski. Skomplikowane relacje uczuciowe, dynamika miłosnych „światów równoległych”: wieloletni związek z poetką Ingeborg Bachmann, korespondencyjna, ale bardzo intensywna przyjaźń z inną poetką, mieszkającą w Sztokholmie Nelly Sachs, odnowiony podczas izraelskiej podróży kontakt z przyjaciółką z lat szkolnych Ilaną Shmueli; lista nazwisk jest znacznie dłuższa. I rosnące poczucie osaczenia, przeradzające się w stany chorobowe – do czego przyczyniła się wdowa po zmarłym w 1950 r. poecie Yvanie Gollu, Claire Goll, obsesyjnie prześladująca Celana fałszywymi oskarżeniami i organizująca przeciw niemu prawdziwą nagonkę...
Czytałem tę książkę z podziwem zarówno dla erudycji autorki, jak i dla architektury jej narracji. Zdołała ująć w ramy zarówno dramatyczną biografię zewnętrzną, jak i wewnętrzne konflikty trawiące jej bohatera. No i nie traci nigdy z oczu najważniejszego – że pisze o wielkim poecie. ©℗
Anna Arno PAUL CELAN. TAM, ZA KASZTANAMI, JEST ŚWIAT. BIOGRAFIA, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2022, ss. 638.