Lektury humanistyczne

13.04.2003

Czyta się kilka minut

Nie mam nic przeciwko kulturze masowej, jest lepsza lub gorsza, ale przecież - nieunikniona. Domagam się jedynie, by obok niej istnieć mogła kultura nie masowa, a w konkretnym przypadku, o którym tu piszę - książki z zakresu szeroko rozumianej humanistyki. Nie tylko książki o charakterze akademickim, ale także eseistyka i inne prace, może bez przypisów, ale bardzo ważne dla kultury, jak na przykład wybór esejów George' a Orwella (ukazał się czas jakiś temu).

Otóż na skutek załamania się całego rynku wydawniczego: dzienników, czasopism i wydawnictw dużych oraz małych, pierwsze znikają książki poważne. Powodów jest kilka. Czytelników nie stać na ich kupowanie, wydawcy nie mogą już ryzykować pozycji nie tylko deficytowych, ale nawet takich, które być może nie spowodowałyby strat, ale dopiero po roku, dwu sprzedaży. Księgarnie, z wyjątkiem nielicznych, nie chcą trzymać takich książek na składzie, a poza tym nieco mniejszym księgarniom całe zawracanie głowy ze sprzedaniem dwu egzemplarzy danego tytułu się nie opłaca. Wreszcie instytucje dotychczas wspierające takie wydawnictwa wycofują poparcie finansowe, bo same nie mają pieniędzy - i to zarówno instytucje państwowe, jak i fundacje i inne z sektora nie rządowego.

Wydawnictwa, a zwłaszcza wydawnictwa małe, lecz znakomite, padają. Wydawnictwa duże, które miały ambicję wydawania pozycji poważnych obok książek popularnych, zarabiają mniej i rezygnują z ambicji. Nie będę wymieniał nazw oficyn, bo nie każda z nich chciałaby się znaleźć na liście bankrutów, a poza tym może jeszcze co nieco da się uratować. Do tego dochodzi fenomen wydawnictw uniwersyteckich, które w Polsce (są naturalnie wyjątki) w zasadzie wydają takie książki, jakich nikt inny by nie wydał, czyli przede wszystkim prace habilitacyjne, które muszą być opublikowane przynajmniej w 300 egzemplarzach, żeby mogła się odbyć obrona habilitacji. Nie ma co marzyć, by polskie wydawnictwa uniwersyteckie pełniły taką funkcję, jaką pełni Harvard University Press, Oxford University Press bądź podobne instytucje we Francji.

Bardzo długo mieliśmy znakomitą sytuację w dziedzinie tłumaczeń prac humanistycznych. Teraz jednak wydawnictwa nie mają na prawa autorskie, a tłumacze, na skutek cichego porozumienia wydawców, ekonomicznie zrozumiałego, zarabiają tak mało, że tłumacz zawodowy, pracując stale przez cały miesiąc, mógłby może osiągnąć 1400 PLN brutto, gdyby miał nieustannie zamówienia. A zatem będziemy w przyszłości mieli tylko książki typu „Feng Shui wogrodzie” czy „Łosoś na sto sposobów” oraz „Jak nie stracić żony?”. Oraz nieco pornograficznej prozy polskiej.

Tragedia ta ma dwa oblicza. Pierwsze to brak szans dla polskich uczonych i myślicieli, jeżeli nie piszą czegoś pod publiczkę, co naturalnie powoduje zdeprawowanie i marnowanie talentu oraz wiedzy. Drugie -to brak tłumaczeń. Otóż wiem, że uczeni i wybitni studenci powinni czytać w oryginale, ale jest też co nieco inteligentnego społeczeństwa, które albo nie czyta w oryginale, albo nie ma dostępu do oryginału, bo do wspomnianych zjawisk dochodzi totalne załamanie systemu bibliotek publicznych.

Nie potępiam zatem Michała Wiśniewskiego i audycji „Jestem, jaki jestem”, bo czemuż miałbym to czynić, ale nie chciałbym żyć w kraju, w którym nie ma książek poważnych, nie ma z nich recenzji, nie ma o czym rozmawiać i nie ma szans na to, by moje wnuki doznały tej przyjemności, jednej z największych w życiu, jaką jest czytanie.

Marcin Król

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]

Artykuł pochodzi z numeru TP 15/2003