Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
I tłumaczy dalej: "Lubię brać do ręki kilkusetstronicowe książki, zazdroszczę autorom fundamentalnych syntez, sam jednak wolę pisać szkice, notatki, interpretacyjne drobiazgi. Co więcej: sądzę, że nie warto mówić wszystkiego, co się wie... Zarazem jednak: nie tracę nadziei, iż spoza fragmentów, okruchów, niedopowiedzeń - prześwituje od czasu do czasu jakiś głębszy zamysł, namysł, sens". A gdyby poezję minionej dekady potraktować trochę jak "Króla-
-Ducha": dzieło, którego ostateczny kształt pozostaje niewiadomą i którego sensy odtwarzamy, zestawiając na własną rękę rozsypane fragmenty? Nowa książka Stali nie byłaby wtedy jej syntezą, ale wskazaniem tropów, wątków, powinowactw, prywatną wędrówką pośród napisanych w początku nowego stulecia wierszy poetów kilku pokoleń, od Czesława Miłosza (1911) po Wojciecha Bonowicza (1967), Romana Honeta (1974) i Magdalenę Bielską (1980).
Autor towarzyszył przemianom polskiej poezji na przełomie lat 80. i 90., triumfalnemu wejściu na scenę pokolenia "bruLionu" i jego bezpośrednich następców. Diagnozował to, co się wtedy działo, otwarty na nowe dykcje i suwerenny w ocenach, umiejący odróżnić wartości wnoszone przez młodych od elementu prowokacji - przydatnej do tego, by mogli oni publicznie zaistnieć, odstręczającej krytyków bardziej konserwatywnych. Z równą uwagą czytał ukazujące się wtedy książki starszych poetów, wierny zasadzie szerokiej wrażliwości estetycznej, której hołdował jego wielki poprzednik Jerzy Kwiatkowski, odrzucający konieczny rzekomo wybór między "ośmiornicami" a "zacierkami" - by przypomnieć sformułowaną przezeń zabawną metaforę restauracyjno-kulinarną.
Ta zasada nadal Marianowi Stali przyświeca, choć w szkicach z nowej książki patrzy na dzisiejszą literaturę, jak sam pisze, "raczej z perspektywy stulecia, które minęło, niż czasów nadchodzących". Więcej tu rekapitulacji niż kroniki zmiany. Mamy więc pożegnanie Miłosza i namysł nad jego "Wierszami ostatnimi", szkice o "Dwukropku" i "Tutaj" Wisławy Szymborskiej, o "Kamieniu, szronie" Ryszarda Krynickiego i jego "Wierszach wybranych", o powrocie poetyckim Jana Polkowskiego i - tuż obok - o siedmiu wierszach Marcina Świetlickiego, dla którego Polkowski stał się kiedyś negatywnym punktem odniesienia.
Wspomniane szkice, przynoszące jak zawsze lekcję wrażliwej i uważnej lektury, ujęte są w ramę, która z jednej strony wzmacnia poczucie zakorzenienia w przeszłości, z drugiej zawiera odniesienia do teraźniejszości, chwilami mocno polemiczne. Książkę otwiera piękne studium o obecności liryków lozańskich Mickiewicza w poezji XX wieku. Po nim umieścił autor notatki o dwóch poetyckich dwudziestoleciach: tym po roku 1918 i tym, które otwarł rok 1989. Zamknięcie tomu stanowią natomiast teksty poświęcone krytyce.
Są tu dwie rozmowy z Andrzejem Franaszkiem: o Janie Błońskim jako mistrzu i o "polskiej krytyce literackiej, politycznych podziałach i utopii całkowitej niezależności", komentarze do ankiety śp. "Dziennika" zatytułowanej "Przecenione, niedocenione" i do programowych wystąpień Igora Stokfiszewskiego oraz "Pochwała Piotra Śliwińskiego" i recenzja z książki Franaszka "Przepustka z piekła". Śliwiński, a także Paweł Próchniak, przywołani też zostali w zakończeniu tekstu o dwóch dwudziestoleciach jako ci, którzy zajęli się poezją debiutantów z lat 90. z "wnikliwością i czułością, jaką daje spojrzenie krytyka-rówieśnika". Niczego nie ujmując wybitnym autorom, mam jednak wciąż nadzieję, że to wskazanie następców nie oznacza całkowitej abdykacji Mariana Stali z roli krytyka zajmującego się także poezją najmłodszą... (Biuro Literackie, Wrocław 2011, ss. 152)
