Szwajcar w podzielonym Berlinie

Początek 1973 r., szwajcarski pisarz u szczytu sławy osiedla się w Berlinie Zachodnim. Ma tu przyjaciół, ale najbardziej interesuje go świat za murem...

02.10.2017

Czyta się kilka minut

Max Frisch (1911-91) był już wtedy autorem głośnych powieści („Stiller”, „Homo faber”, „Powiedzmy, Gantenbein”) oraz dramatów wystawianych na scenach całego świata. Wydał też dwa tomy „Dziennika” z lat 1946-49 i 1966-71. Pod tą nazwą kryła się specyficzna forma literacka, stanowiącą wedle słów Petera von Matta „zwartą kompozycję tekstów eseistycznych, powiązanych między sobą tak, że dają splot nawracających tematów i motywów”. Zapisy prowadzone w Berlinie w latach 70. zostały zastrzeżone i zgodnie z wolą autora dopiero w 2011 r. wydobyto je z bankowego sejfu. Publikacja objęła pierwszą część, z lat 1973-74.

Jest to lektura nadzwyczaj ciekawa: mamy najpierw autoportret sławnego i świadomego tej sławy pisarza, który przekroczył sześćdziesiątkę i z niepokojem obserwuje objawy nadchodzącej starości („mam jeszcze trzy albo cztery lata do wykorzystania...”), a przy tym nie umie zrezygnować z alkoholu. Mamy portrety jego równie sławnych przyjaciół, Güntera Grassa i wciąż mało u nas znanego (a szkoda!) Uwego Johnsona. No i świat literacko-wydawniczy Niemiec wschodnich, który Frischa wyraźnie intryguje i który stara się poznać, choć wobec komunizmu w wydaniu sowieckim nie ma złudzeń. Nawiązuje znajomość z poetą i pieśniarzem Wolfem Biermannem, już wtedy zdeklarowanym dysydentem (dodajmy – dysydentem-komunistą), a także z pisarzami, którzy mimo legitymacji partyjnej starają się utrzymać duchową niezależność: Christą Wolf, Günterem Kunertem, Jurkiem Beckerem. Ci z kolei zachowują jeszcze rezerwę wobec Biermanna; trzy lata później, gdy władze NRD korzystając z wyjazdu pieśniarza odbiorą mu obywatelstwo i zakażą powrotu do kraju, podpiszą jednak list w jego obronie, a Kunert i Becker przeniosą się na Zachód. Dochodzi do zdumiewających epizodów, jak burzliwa dyskusja w domu Frischa między Johnsonem (rocznik 1934, urodzony w Kamieniu Pomorskim, w 1944 r. trafił do elitarnej szkoły nazistowskiej w Kościanie, po wojnie w NRD, w 1961 r. wyjechał na Zachód) a młodszym od niego Beckerem (Żyd z Łodzi, dzieciństwo spędził w getcie, niemieckiego nauczył się dopiero po wojnie, zamieszkał w NRD). Kto zapomniał albo nie może pamiętać, jak dziwny był nasz świat jeszcze kilka dekad temu – polecam. Przeszłość czasem wraca. I radzę zwrócić uwagę na prozatorską etiudę, jaką Frisch wplótł w te zapiski: wizję rodzinnego Zurychu podzielonego tak jak Berlin. Pożyteczne ćwiczenie z wyobraźni... ©℗

Max Frisch, Z DZIENNIKA BERLIŃSKIEGO, opracował i podał do druku Thomas Strässle przy współpracy Margit Unser. Przełożyła Małgorzata Łukasiewicz. Czarne, Wołowiec 2017, ss. 222.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
Tomasz Fiałkowski, ur. 1955 w Krakowie, absolwent prawa i historii sztuki na UJ, w latach 1980-89 w redakcji miesięcznika „Znak”, od 1990 r. w redakcji „TP”, na którego łamach prowadzi od 1987 r. jako Lektor rubrykę recenzyjną. Publikował również m.in. w… więcej

Artykuł pochodzi z numeru Nr 41/2017