Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
(Dopiero w kolejnej wersji, pisanej długopisem, pisarz pozwala sobie na uzupełnienia, poprawki, przestawki, niekiedy kreśląc gwałtownie - jakby mścił się na tekście za to, że przedtem musiał go tak cyzelować.) Po 1989 r. ołówki 3H zniknęły, bo zamknięto fabrykę, która je produkowała. Pan Wiesław, przyzwyczajony do tego, że w trakcie pisania naciska na papier z określoną siłą, nie był w stanie pracować. Na szczęście jeden ze sklepów papierniczych sprowadził dlań skądś ołówki o podobnych parametrach. Po zrobieniu zapasów można było wrócić do pisania. Może to tłumaczy długą przerwę między "Kamieniem na kamieniu" a "Widnokręgiem"?
Lubię, kiedy pan Wiesław opowiada o pisaniu. Miałem ostatnio okazję przysłuchiwać się rozmowie, którą prowadził z nim Dariusz Nowacki. Spotkanie odbyło się w ramach "Literaturomanii" - dwudniowej imprezy towarzyszącej wręczeniu Nagrody Literackiej Gdynia, na którą zaproszeni byli m.in. laureaci poprzedniej edycji. Kiedy pan Wiesław mówi o pisaniu, stara się być konkretny i pozbawiać słuchaczy złudzeń. Powtarza, że pisanie to ciężka praca, z którą nie należy wiązać przesadnych nadziei. Zapytany o to, czy po tylu nagrodach ma poczucie sukcesu, odpowiedział: "Jako pisarz mam ustawiczne poczucie niedosytu. Jak napisać książkę, która by mnie zadowoliła?". Przyznał, że ostatnio wraca do książek, które czytał 50, 60 lat temu. I zaraz dodał, że wiedza o literaturze przeszkadza pisarzowi. "Chciałbym wręcz nie wiedzieć, że istnieje literatura. Idealny byłby stan, kiedy człowiekowi wydaje się, że to on, jako pierwszy, stwarza świat w słowie, że świat nie jest jeszcze opisany". I choć osiągnięcie takiego punktu zero jest w praktyce niemożliwe, "jakiś stan naiwności jest niezbędny, kiedy się pisze".
Akt pisania jest aktem okrutnym, mówił w Gdyni autor "Traktatu o łuskaniu fasoli". Żeby pisać, człowiek musi zamknąć się w wieży z kości słoniowej, chociaż dookoła toczą się ludzkie tragedie i wielu ludziom trzeba by pomóc. Tymczasem pisarz siada, żeby dać się ponieść słowu. "Uprawianie literatury w porównaniu do działania jest czymś niemoralnym. I pisarz zgadza się na ten rodzaj niemoralności". Ale jest też w pisaniu inny rodzaj okrucieństwa. Pisarz zwraca się przeciwko samemu sobie: musi dokonać wiwisekcji własnego "ja", musi w tym "ja" poszukać takich pokładów, których istnienia wcześniej nawet się nie domyślał. W pewnym sensie (tu już dodaję własną interpretację) staje się zakładnikiem, więźniem dzieła, nad którym pracuje. Pisanie jest mozolną próbą uwolnienia się z tego więzienia.
Co zatem "usprawiedliwia" literaturę? Nic, zdaje się mówić pan Wiesław. Może piękno - ale to słowo w czasie rozmowy nie padło, i mam wrażenie, że autor "Widnokręgu" rzadko go używa. A może sam wysiłek? Bo raczej nie idee, które literatura ze sobą niesie. Pisarz często nie wie, dlaczego pisze to, co pisze. Kiedy siada do pisania, nie ma gotowego planu, nie wie, "o czym to będzie" i jakie będzie miało znaczenie. Dobrą kodą spotkania były ostatnie słowa pisarza: "Pisanie jest domeną niepewności. Jak człowiekowi wydaje się, że ma dużo do powiedzenia, to niech opowiada o tym w towarzystwie".
