Jednak największe wrażenie zrobiło na mnie wielkie zdjęcie niebieskiej biedronki w żółte kropki. Tłumaczenie tytułu brzmiało: „Jakże się cieszę, że jestem Szwedką”.

Od przedszkola słyszałem, że czerwień to krew, a biel to blizna, chirurgiczna symbolika barw narodowych głęboko tkwiła w mojej świadomości. A tutaj – pomalowana biedronka. Gdyby chociaż ten owad zadeklarował chęć umierania za ojczyznę, gdyby coś wspomniał o wrażych żukach Danii i Norwegii... Nic podobnego, biedronka siedziała na łodydze i sprawiała wrażenie zadowolonej. To było fantastyczne. Poczułem zazdrość i coś w rodzaju rozżalenia („Czemu mnie, Panie, nie uczyniłeś Szwedem?”), które ustąpiło dopiero po latach, gdzieś między reportażami Macieja Zaremby a trylogią „Millennium”.
Najdziwniejsze, że przeglądając stare katalogi, nie potrafię dziś znaleźć tamtego plakatu. Dzwoniłem nawet do muzeum („Tak, niebieska. Nie, nie pamiętam nazwiska autora”). Nie potrafili mi pomóc. Może źle zapamiętałem? Może biedronka była z Finlandii? Albo jej wcale nie było? Google milczy.
Na szczęście znalazłem coś na pociechę: książeczkę pod tytułem „Kto ty jesteś?” (jest to zarazem cykl plakatów). Teksty wymyśliła Joanna Olech, grafikę Edgar Bąk. Tytułowe pytanie postawił oczywiście Władysław Bełza w słynnym wierszu z 1900 r. Przy czym – jak pamiętamy – już w drugiej linijce swojego katechizmu Bełza udzielił jedynie słusznej odpowiedzi, raz na zawsze określając narodowość, rozmiar i płeć dziecka.
Teraz, w 2013 r., Joanna Olech proponuje wiele najróżniejszych odpowiedzi. Na przykład takie:
„Naprawiam, co zepsułem. Jestem patriotą”.
„Posadziłam drzewo. Mama mi pomogła. Jestem patriotką”.
„Kasuję bilet w autobusie. Jestem patriotką”.
„Nie wyzywam, nie biję. Jestem patriotą”.
„Dużo czytam. Jestem patriotką”.
„Kibicuję polskim sportowcom. Jestem patriotką”.
I tak dalej.
Oczywiście, nasuwa się mnóstwo pytań. Czy sadzenie drzewa w cudzym kraju też jest wyrazem patriotyzmu? A kasowanie biletów? Czy każdy dobry uczynek jest patriotyzmem? Czy każdy sympatyczny człowiek musi być patriotą? Czy niepatriota może być porządnym człowiekiem? I wreszcie: czy patriota naprawdę ma obowiązek kibicować polskim sportowcom? Nawet piłkarzom?!
Przecież nie o to chodzi! Autorzy nie twierdzą, że trzeba spełnić wszystkie podane warunki. Nie udają też, że przedstawili wszelkie możliwe odpowiedzi. Przeciwnie, zachęcają do wymyślania własnych (jest nawet konkurs na najlepszą propozycję, trwa do 31 grudnia).
Niewielka książka sugeruje, że zamiast wykrzykiwać „Jestem Polak mały”, można powiedzieć: „Lubię siebie, lubię was, lubię to miejsce”. A potem zastanowić się, dlaczego. Niebieska biedronka wróciła. Trzeba o nią dbać, zanim ją zadepczą chłopcy z Ruchu Narodowego.

Kto ty jesteś?, Joanna Olech (tekst), Edgar Bąk (opracowanie graficzne), Wytwórnia, Warszawa 2013.

MARCIN WICHA jest grafikiem i rysownikiem. Współpracuje z „Tygodnikiem Powszechnym”. Napisał i zilustrował książki dla dzieci „Klara, proszę tego nie czytać!” (2012) oraz „Klara. Słowo na Szy” (2012). Prowadzi blogi wichajstry.tygodnik.onet.pl oraz 7410z.blogspot.com.