Uprowadzenie i aresztowanie dziennikarza Ramana Pratasiewicza. Otrucie i przetrzymywanie opozycyjnego polityka Aleksieja Nawalnego. Fałszywe oskarżenia i proces pokazowy historyka Jurija Dmitriewa, artystki Julii Cwietkowej i innych obrońców praw obywatelskich. Proces i kolonia karna dla redaktorów czasopisma studenckiego „DOXA”. Areszt i tortury stosowane wobec setek uczestników pokojowych demonstracji. Mordowanie aktywistów politycznych. Trwająca okupacja terenów Ukrainy. Pogróżki dotyczące zatrzymania, molestowania i śmierci skierowane wobec setek tysięcy ludzi, którzy mają odwagę publicznie protestować przeciwko tym działaniom.

Takich niesłychanie okrutnych aktów brutalnej przemocy państwowej dopuszczają się dziś wobec swoich obywateli rosyjskie i białoruskie władze. Polityczni liderzy z całego świata potępiają tę przemoc. Eksperci monitorują przypadki łamania praw człowieka, praw krajowych oraz traktatów międzynarodowych, ale zamknięcie przestrzeni powietrznych, próby bojkotu oraz empatyczne deklaracje poparcia nie wystarczą. Potrzeba holistycznego działania, które uzupełni tradycyjne posunięcia polityczne, angażując nie tyle rządy, co obywateli, i stwarzając raczej nowe możliwości niż ograniczając istniejące relacje – słowem oferując marchewkę zamiast kija.

Unia Europejska i jej państwa członkowskie powinny zrewidować swoją politykę wobec wschodnich sąsiadów i wzmocnić działania takich organów, jak Rada Europy i Partnerstwo Wschodnie. Należy skorygować ich cele, rozszerzyć kompetencje i zwiększyć środki. Kluczem do sukcesu jest bezpośrednia współpraca z uczciwymi obywatelami Białorusi, Rosji i naszych innych wschodnich sąsiadów. Europejska konwencja praw człowieka (podpisana przez Rosję, ale nie przez Białoruś) definiuje prawa i godność tych narodów; wśród podstawowych celów Partnerstwa Wschodniego (obejmującego Białoruś, ale nie Rosję) znajdują się „współpraca ze społeczeństwem obywatelskim” oraz „inwestowanie w ludzi i społeczeństwo”. Niestety założenia te nie są wdrażane w praktyce. Obecnie jeszcze wyraźniej niż kiedykolwiek widać, że wspieranie edukacji, opieki zdrowotnej i mobilności wśród obywateli sąsiednich państw jest kluczowym elementem stabilności Europy.

Ponieważ liczba niewinnych ofiar aresztowań i tortur rośnie w zastraszającym tempie, apelujemy do naszych przywódców politycznych o więcej niż gesty solidarności. Choć sankcje mogą przynieść rezultaty, wymierzone są w reżimy i jednostki sprawujące władzę, a pozostają bez wpływu na obywateli lub wręcz pogarszają ich sytuację. W obecnych okolicznościach wzywamy Was do przeznaczenia części zamrożonych funduszy pomocowych Unii Europejskiej na wsparcie społeczeństwa obywatelskiego, edukacji i mobilności. Potrzeba szczodrych przepisów i funduszy na wizy, granty i stypendia oraz wizyty akademickie, terapeutyczne i humanitarne. Musimy wykazać się ambicją i kreatywnością w wyznaczaniu nowych ścieżek dyplomacji obywatelskiej, tworzeniu instytucji wspólnego kształcenia oraz lepszych możliwości produktywnej pracy. Zszokowani zbrodniami reżimu białoruskiego oraz utrzymującą się rosyjską okupacją terenów Ukrainy, a także oznakami uwstecznienia w Rosji, musimy sprawić, aby nasze granice stały się bardziej gościnne, otwarte i produktywne. Musimy stworzyć możliwości dla młodzieży z Rosji, Białorusi i innych państw autorytarnych. Musimy dać nadzieję przyszłym pokoleniom.

Opierając się na pozytywnych doświadczeniach takich międzynarodowych instytucji szkolnictwa wyższego, jak: Europejski Instytut Uniwersytecki, Uniwersytet Środkowoeuropejski, Uniwersytet Europejski Viadrina we Frankfurcie nad Odrą, Europejski Uniwersytet Humanistyczny, Kolegium Europejskie oraz CIVICA (sojusz ośmiu europejskich uniwersytetów zajmujących się naukami społecznymi), powinniśmy utworzyć nowy Uniwersytet Wschodnioeuropejski z siedzibą w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej. My, niżej podpisani naukowcy, jesteśmy otwarci na publiczne i prywatne inicjatywy dotyczące sfinansowania i ulokowania takiej instytucji szkolnictwa wyższego. Zapewni to nowe możliwości tym, którzy stracili pracę, doświadczyli represji i byli zmuszeni opuścić swoje domy, a także tym, którzy chcą uczyć się i studiować w warunkach spełniających wysokie europejskie standardy. Jesteśmy gotowi zaoferować nasze zasoby intelektualne, doświadczenie i poradnictwo, by wspomóc stworzenie takiego uniwersytetu.

Ellen Rutten, kulturoznawczyni i specjalistka w dziedzinie nauki o mediach, Uniwersytet Amsterdamski

Alexander Etkind, historyk, Europejski Instytut Uniwersytecki we Florencji

Jan Claas Behrends, historyk, Leibniz-Zentrum für Zeithistorische Forschung w Poczdamie, Uniwersytet Viadrina we Frankfurcie nad Odrą

Ernst van Alphen, literaturoznawca, Universität Leiden 

Alexander Astrov, politolog, Central European University, Wien

Mieke Bal, kulturoznawczyni, Universität Amsterdam

Dorothee Bohle, politolożka, Universtität Wien

Judith Butler, filozofka, University of California, Berkeley

Dmitrii Bykov, pisarz, Moskwa

Wolfgang Eichwede, historyk, Forschungsstelle Osteuropa Bremen

Sergei Erofeev, socjolog, Rutgers University, New Jersey

Nancy Fraser, filozofka, New School for Social Research, New York

Juliane Fürst, historyczka, Leibniz-Zentrum für Zeithistorische Forschung (ZZF), Potsdam

Masha Gessen, Distinguished Writer in Residence, Bard College

Simon Goldhill, Altertumswissenschaften, Cambridge

Leonid Gozman, psycholog, Niezależny Uniwersytet w Moskwie

Boris Groys, Philosoph, New York University

Sergei Guriev, ekonomista, Institut d’études politiques/ Sciences Po, Paris

Gasan Guseinov, filolog, Niezależny Uniwersytet w Moskwie

Marianne Hirsch, komparatystka, Columbia University, New York

Eva Illouz, socjolożka, Bezalel Academy of Arts & Design, Jerusalem

Lola Kantor-Kazovsky, historyczka sztuki, Hebrew University of Jerusalem

Michael Kemper, specjalista Europy Wschodniej, Uniwersytet Amsterdamski

Ulrike Kistner, filozofka, Uniwersytet Pretorii

Leszek Koczanowicz, filozof, SWPS, Wrocław

Pavel Kolář, historyk, Universität Konstanz

Ivan Krastev, politolog, Institut für die Wissenschaften vom Menschen, Wien

Geert Lovink, kulturoznawca, Amsterdam University of Applied Sciences

Edward Lucas, dziennikarz, Centre for European Policy Analysis, London

Ingunn Lunde, lingwistka, Universität Bergen

Luciano Mecacci, historyk, Universität Florenz

Mikhail Minakov, filozof, Kennan Institute, Washington, DC & journal Ideology & Politics, Kyiv

Aleksandr Morozov, dziennikarz, Boris Nemtsov Academic Centre for the Study of Russia, Moscow & Karls Universität, Prag

Susan Neiman, filozofka, Einstein Forum, Potsdam

Elena Nemirovskaya, politolożka, School of Civic Enlightenment, Riga 

Zhanna Nemtsova, dziennikarka, Boris Nemtsov Academic Centre for the Study of Russia, Moskau

Joy Neumeyer, historyczka, European University Institute, Florenz

Andrzej Nowak, historyk, Jagiellonische Universität, Krakau

Julia Obertreis, historyczka, Friedrich-Alexander-Universität Nürnberg-Erlangen

Luisa Passerini, historyczka, Universität Mailand

Andrea Petö, historyczka, Central European University, Wien

Kevin Platt, literaturoznawca, Edmund J. and Louise W. Kahn Term Professor in the Humanities, University of Pennsylvania

Serhii Plokhii, historyk, Harvard University

Matthew Rojansky, Wilson Center’s Kennan Institute, Washington DC

Elizabeth Roosevelt Moore, kulturoznawczyni, Cambridge

Lev Rubinstein, pisarz, Moskwa

Manfred Sapper, politolog, Zeitschrift Osteuropa, Berlin

Saskia Sassen, socjolożka, Columbia University, New York

Jos Schaeken, slawista, Leiden University

Yurii Senokosov, politolog, School of Civic Enlightenment, Riga

Timothy Snyder, historyk, Yale University

Olga Tokarczuk, pisarka, laureatka nagrody Nobla, Krajanów

Jay Winter, historyk, Yale University

Eli Zaretsky, historyk, New School for Social Research, New York

Boris Zilber, matematyk, Oxford

Slavoj Žižek, filozof, Universität Ljubljana

„Tygodnik Powszechny” o aktualnej sytuacji na Białorusi