Kiedy naukowiec zadaje teologiczne pytania

Pomimo oddalenia między naukowym obrazem świata a teologią, istnieje możliwość zbudowania między nimi nowych mostów – mówił drugiego dnia Festiwalu Kopernika ks. prof. Michał Heller.

19.05.2015

Czyta się kilka minut

Ks. prof. Michał Heller, spotkanie Dwie Księgi w ramach Festiwalu Kopernika, Kraków, 19 maja 2015 r. / / fot. Kamila Zarembska / TP
Ks. prof. Michał Heller, spotkanie Dwie Księgi w ramach Festiwalu Kopernika, Kraków, 19 maja 2015 r. / / fot. Kamila Zarembska / TP

Istnieje koncepcja filozoficzna, wedle której istnieją Dwie Księgi: Objawienia i Przyrody. Studiowanie obu prowadzi do odkrycia prawdy o Wszechświecie zaprojektowanym przez Stwórcę. Księga Przyrody została zapisana językiem matematyki. Idea ta sięga korzeniami do kosmologii starożytnych Greków, którzy wyznawali pogląd o matematycznym ładzie Wszechświata.

„Dwie Księgi” to także nazwa cyklu spotkań w ramach Festiwalu Kopernika. Głównym ich tematem będzie relacja między nauką a teologią.

Na długo przed pierwszym spotkaniem kawiarnia De Revolutionibus szczelnie wypełniła się ludźmi, bowiem jego bohaterem był ks. prof. Michał Heller – kosmolog, filozof, teolog, laureat Nagrody Templetona, założyciel Centrum Kopernika. Rozmowę z prof. Hellerem prowadził Łukasz Kwiatek – kognitywista, filozof, redaktor działu Nauka w „Tygodniku Powszechnym”.

Splot nauki i teologii

Punktem wyjścia do dyskusji była książka Hellera „Teologia a nauka – z nostalgią ale bez frustracji” (CCPress, 2015). Publikacja ta zainicjowała serię mini e-booków, której celem jest prezentowanie związków między nauką i duchowością. Ks. Heller, tłumacząc genezę książki i całej serii, powiedział, że współcześnie relacje między nauką a duchowością (teologią, wiarą...) wymagają ponownego przemyślenia i zdefiniowania. Nie ma powrotu do ścisłej łączności, która występowała w starożytności (Grecy wyznawali teologiczny pogląd o Kosmosie), ani do średniowiecznej teologii naturalnej. Pomimo oddalenia między naukowym obrazem świata a teologią, istnieje możliwość zbudowania między nimi nowych mostów.

Ks. Michał Heller przypomniał, że greckie pojęcie nieskończoności zmieniło znaczenie dzięki interpretacji patrystycznej. Dla Greków było ono synonimem irracjonalności. W chrześcijaństwie zaczęto traktować nieskończoność jako coś pozytywnego, wyraz pełni, doskonałości, niewyczerpania bytu absolutnego. Z kolei greckie pojęcia filozoficzne i matematyczne dostarczyły nowego języka do mówienia o transcendencji.

Klucz do świata

Duży odzew wśród uczestników spotkania wzbudziło pytanie o to, czy matematyka jest uniwersalnym i jedynym kluczem do zrozumienia wszechświata. Na ile struktury matematyczne odpowiadają strukturze rzeczywistości? Ks. Michał Heller podkreślał, że matematyka jak na razie jest najlepszym językiem opisu rzeczywistości, którym dysponujemy, ale nie jedynym i ograniczonym. Ważne, że matematyka – kontynuował – to nie wyłącznie klucz do odcyfrowania tajemnic rzeczywistości. Pozwala ona na aktywne pisanie Księgi Przyrody. Dzięki matematyce człowiek nie poprzestaje na biernym odczytaniu, ale działa w przyrodzie.

Bilet w jedną stronę?

Czy nauka prowadzi do ateizmu? A w związku z tym – czy warto przemyśliwać współczesne związku nauki i teologii? Na tak postawione pytania Ks. Heller odpowiedział stanowczo: nauka nie jest ze swojej natury ateistyczna. Obraz naukowca-ateisty jest stereotypem. Z badań statystycznych wynika, że wśród fizyków ateiści stanowią mniejszość. To bardzo wymowne – podkreślał.

Nie można udowodnić istnienia transcendencji – stwierdził Heller. – Wielu naukowców obcujących ze światem mikro- i makrokosmicznym posiada osobiste doświadczenie spotkania z rzeczywistością, która ich przerasta. Zaczynają wtedy zadawać pytania fundamentalne – pytania filozoficzne i teologiczne.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]