Jak żyd czyta Torę (3)

Ogród, czasem raj, to po hebrajsku pardes. Echo tego pięknego słowa znaleźć można w angielskim paradisea.

04.02.2019

Czyta się kilka minut

W kontekście metod czytania Tory należy zwrócić uwagę na litery P, R, D i S. PaRDeS – ten akronim wskazuje na cztery sposoby czy warstwy czytania Biblii, Talmudu i innych wielkich ksiąg żydowskich.

Litera P odnosi nas do słowa pszat. Wskazuje na dosłowne, uważne i rzetelne czytanie słów Tory poprzez zrozumienie sensów słów, syntaktyki, kontekstów pojawiania się poszczególnych scen, odniesienia do innych biblijnych zdarzeń. Ono ma pierwszeństwo i bez zrozumienia racjonalnie ugruntowanego znaczenia tekstu nic nie można osiągnąć. Jak czytamy w Talmudzie, żadne zdanie nie traci swego pszat. Mistrzem takiej lektury Ksiąg pozostaje wielki Raszi i krąg jego współpracowników oraz uczniów. W Talmudzie pszat oznacza uznany przez autorytety i szeroki krąg badaczy sposób rozumienia tekstu. Albo też w pszat odsłania się sens tradycyjny, jaki od pokoleń był nauczany.

R – remez (co znaczy aluzja) wskazuje na symboliczne, alegoryczne treści. Tak jak to się dzieje w odniesieniu do słów z Księgi Przysłów: „Dwojaki gwicht (waga) i dwojaka miara to obrzydliwość dla Pana”. Na poziomie pszat sens zdania odnosi się do kupców, w przypadku wyższego poziomu lektury myślimy o uczciwości i rzetelności nie tylko w handlu, ale i w życiu ludzkim.

D – drasz (co oznacza pojęcie) wskazuje na to, co możemy z grubsza nazwać filozoficznym czy kaznodziejskim czytaniem Ksiąg. Nazywany jest też midraszowym czytaniem. Chodzi o znalezienie pewnych trwałych zasad prawnych, moralnych wywiedzionych z Biblii, ot choćby najprostsze: gdy Abram po zabiegu obrzezania leżał zbolały pod dębami w Hebron, przyszli go odwiedzić aniołowie, z czego wynika, że istnieje nakaz troski wobec chorego i wspomagania go swoją życzliwą obecnością.

S – to wreszcie poziom sod (znaczy ukryte), czyli niedostępny ludziom poziom tajemnic ukrytych w Biblii. Od lektury takich ksiąg mistycznych może się w głowie zawrócić i łatwo popaść w obłęd. Dlatego dostęp do takich lektur w kulturze judaizmu jest mocno ograniczony wiekiem. Jest to poziom wiedzy dostępny kabalistom i tym, którzy umysł swój wyostrzyli na lekturze Księgi Bahir czy Zohar. Bardzo trudne, mało zrozumiałe są te księgi, choć bywają niezwykle inspirujące. Tu rosną drzewa mistyczne, latają anioły i serafiny, a sefiry ciągle jak ogień w piecu się żarzą.

Te cztery poziomy lektury Biblii tworzą rodzaj drabiny poznania. Nie jest tak, iż jedna metoda konkuruje z innymi lub, co gorsza, wyklucza je. Nie poznamy tajemniczych sensów Biblii, nie znając jej na poziomie pszat, czyli dobrze. Musimy wiedzieć, jak czytamy Biblię i na jakie czytanie nas stać. Ja się słabiej piszę na tajemnice, choć bardzo lubię o nich czytać. W sumie ogród poznania, zwany też ogrodem granatów, ukazuje Biblię gęstą od znaczeń i warto się po nim przechadzać. ©

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
(1951-2023) Socjolog, historyk idei, publicysta, były poseł. Dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego. W 2013 r. otrzymał Nagrodę im. ks. Józefa Tischnera w kategorii „Pisarstwo religijne lub filozoficzne” za całokształt twórczości. Autor wielu książek, m… więcej

Artykuł pochodzi z numeru Nr 6/2019