Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Nazywam się Katarzyna Werner i jestem Lokalną Przewodniczką po Nowym Porcie. Mieszkam tu od urodzenia i pokażę dziś Państwu dzielnicę oczami mieszkańców”.
Nowy Port to dzielnica Gdańska, w której zachował się XIX-wieczny układ ulic, stoi zabytkowa latarnia morska, a nad całością góruje Falowiec, najdłuższy blok mieszkalny w Polsce. Tak jak Katarzyna Werner, witają kilka razy w tygodniu zwiedzających przewodnicy i przewodniczki po innych gdańskich dzielnicach – Zaspie, Biskupiej Górce, Dolnym Mieście, Oruni, Oliwie i Wyspie Sobieszewskiej.
Pomysłodawczynią i koordynatorką projektu jest Barbara Sroka z Instytutu Kultury Miejskiej. Schemat działania wygląda tak: podczas spacerów odkrywamy miejsca, w które nie trafilibyśmy sami. Chodzimy po ścieżkach, zaułkach i uliczkach na pierwszy rzut oka niewartych uwagi. Słuchamy o wydarzeniach i wspomnieniach ważnych dla lokalnej społeczności. Wchodzimy miastu pod skórę.
GDAŃSKI GENIUS LOCI utrwalony został w prozie Güntera Grassa, Stefana Chwina, Pawła Huellego. Czuć w niej głębokie zakorzenienie w przeszłości i szacunek dla rzeczy oraz miejsc pozostawionych przez poprzednich mieszkańców. Ci nowi przyjechali tu z Lwowa, Wilna, zza Buga, z mniejszych miejscowości z całej Polski. Za pracą, za miejscem do życia. Przysposobili przedmioty, które znaleźli, mieszkania, w których zaczęli żyć i zakładać rodziny, dawne pola i łąki zmienili w nowoczesne osiedla z wielkiej płyty.
– Proszę zwrócić uwagę na nazwę „Danziger Tabak Monopol” – mówi Jacek Górski, Opowiadacz Historii Dolnego Miasta w Gdańsku. Pokazuje klaser z wyciętymi opakowaniami po papierosach, produkowanymi tu, na Dolnym Mieście. To niejedyna fabryka funkcjonująca w Gdańsku w XIX i XX wieku. Były tu też Królewska Fabryka Karabinów, zakłady futrzarskie, montownia amerykańskich samochodów i drobniejsze przedsiębiorstwa. W latach 70. minionego wieku w charakterystycznym budynku o zaokrąglonej fasadzie mieścił się Peweks. Dzieci mogły zdobyć tu skarby, takie jak guma Donald, która również znajduje się w podręcznym zbiorze przewodnika.
Pierwsi lokatorzy już tu mieszkali, a pod ich oknami wciąż startowały i lądowały samoloty. Nie było takiej drugiej dzielnicy w Polsce. Osiedle Zaspa-Młyniec do dzisiaj podzielone jest na pół płytą dawnego lotniska Gdańsk-Wrzeszcz. Działało aż do 1974 roku, kiedy port lotniczy przeniesiono do Rębiechowa.
ALTERNATYWNE ZWIEDZANIE GDAŃSKA rozpoczęło się właśnie od Zaspy. Instytut Kultury Miejskiej od 2016 roku organizuje tu festiwal Monumental Art oraz edukacyjny projekt Gdańska Szkoła Muralu, dzięki którym powstała prawdopodobnie największa w Europie zintegrowana galeria murali. 60 wielkoformatowych dzieł zdobi dziś szczytowe ściany kilku- i kilkunastopiętrowych bloków. Po Zaspie Lokalni Przewodnicy i Przewodniczki oprowadzają od 2011 roku.
Z Głównego Miasta, tego z Neptunem i Długim Targiem, można w kilka kroków – trzy przejścia dla pieszych, tunel i wiadukt – dostać się do Biskupiej Górki. Od samego początku wyczuwamy różnorodność dzielnicy: budynki są ceglane, ale na jednym z nich jest mural z Martinem Lutherem Kingiem, a drugi zdobi napis „Shine on you crazy diamond”. Spacer z przewodnikiem lub przewodniczką zaczniemy przy dawnym kościele mennonickim z początku XIX wieku – mennonici byli osadnikami z Niderlandów, którym Żuławy zawdzięczają system kanałów nawadniających i domy szachulcowe.
WYSTARCZY KILKA KROKÓW, żeby natknąć się na pierwsze poniemieckie napisy: „Milch Verkaufstelle”, „Seifen” czy „Restaurant zum Schwarzen Meer”, czyli Restauracja nad Morzem Czarnym. Warto wspiąć się na szczyt Biskupiej Górki, liczący 60,8 metra wysokości, gdzie stoi dawne Schronisko Młodzieżowe im. Pawła Beneke. Można tam spotkać Neptuna, tyle że tym razem zdobi on ścianę budynku, w którym obecnie znajduje się Laboratorium Kryminalistyczne Komendy Wojewódzkiej Policji w Gdańsku. Nie można wejść do środka, choć wieża, z odnowionym dzięki zbiórce lokalnej społeczności zegarem, kusi. Rozciąga się za to stamtąd przepiękna, często uwieczniana na pocztówkach panorama Gdańska.
WYBIERZMY SIĘ NIECO DALEJ od centrum, do Oliwy. To kraina uroczysk. Jedno z nich, zwane Doliną Elfów, można odkryć skręcając z ulicy Polanki, za V Liceum Ogólnokształcącym (o historii pozyskania w 1945 roku dla szkoły służącego do dziś fortepianu Grotrian-Steinweg opowiada jeden z Lokalnych Przewodników – Krzysztof Rześniowiecki), w pełne interesujących kamienic ulice Podhalańską i Leśną. Dochodząc do skraju lasu, wspinamy się po drewnianych schodkach w górę i po chwili jesteśmy nad leśnym oczkiem wodnym. Elfental lub Elfengrund – taką nazwę nadano temu miejscu na przełomie XIX i XX wieku. W okolicy są też Dróżka Filozofów oraz Wzgórze Trzech Panów. Obok znajdują się budynki Dworu I oraz II, zamiejskich rezydencji dawnych gdańszczan. Chociaż stare ogrody są dziś zapuszczone, wciąż można znaleźć ślady ich świetności: prześwity alei, staw, pawilon ogrodowy. Opowiada o nich Michał Ślubowski, Lokalny Przewodnik po Oliwie i autor bloga Gedanarium.
POMYSŁ NA OPOWIADANIE – o dawnej i bliższej historii, o architekturze, o lokalnych wydarzeniach – przyjął się, dlatego tworzymy kolejne trasy alternatywnych spacerów po różnych dzielnicach Gdańska. Trasa najnowsza, o którą dopominali się sami mieszkańcy, wiedzie przez Wyspę Sobieszewską i została zainaugurowana w 2019 roku. Ważny jest tu element osobistej narracji – każdy przewodnik to autorska opowieść. Czasem podczas takiego spaceru zatrzymują się przypadkowi przechodnie i dorzucają własne historie. ©
Czytaj pozostałe teksty dodatku Włóczykij i Powsinoga >>>
Alternatywne spacery
z Lokalnymi Przewodnikami i Przewodniczkami po Zaspie, Biskupiej Górce, Dolnym Mieście, Nowym Porcie, Oruni, Oliwie i Wyspie Sobieszewskiej odbywają się do połowy września, z zachowaniem reżimu sanitarnego. Są bezpłatne, obowiązują zapisy na stronie www.ikm.gda.pl/zapisy lub telefonicznie: 664 976 052
