Fotografia wiary

Na zewnętrznej powierzchni Całunu turyńskiego naukowcy z Uniwersytetu w Padwie odkryli drugi wizerunek twarzy. Podobnie jak wiele dotychczasowych odkryć, i to zdaje się potwierdzać autentyczność relikwii.

02.05.2004

Czyta się kilka minut

 /
/

Przy relacjonowaniu w mediach wyników badań pojawiają się jednak informacje nieprawdziwe. Historia Całunu zna ich wiele. Najbardziej znanym było ogłoszenie datowania płótna metodą radiowęglową (oblicza wiek niegdyś żyjących organizmów, które w momencie śmierci przestają się “odżywiać" radioaktywnym węglem pochodzącym z atmosfery; następuje wówczas stopniowy rozpad tego pierwiastka, dokonujący się w niezmiennym rytmie matematycznym).

Z interpretacji testów radiowęglowych wynikało, że Całun nie mógł powstać przed r. 1260. Jednak zdaniem jednego z odkrywców tej metody Roberta Stuckenratha, nie powinna być ona stosowana do określania wieku starożytnych tkanin. Potwierdził to przypadek starożytnej mumii z Manchesteru - obliczony metodą radiowęglową wiek płótna spowijającego mumię różnił się od jej wieku o... tysiąc lat. Tymczasem w wielu komunikatach o najnowszym odkryciu to datowanie przyjmuje się nadal jako rodzaj wyroczni. Charles Artur (“Independent" z 13.04.2004) mówi nawet, że “w 1988 roku Watykan zaaprobował testy datowania radiowęglowego", choć Stolica Apostolska nie uznała interpretacji ich wyników, podobnie jak nie uczynili tego naukowcy badający Całun w sposób interdyscyplinarny.

Również z historii badań płócien turyńskich do opinii publicznej przedostają się najczęściej teorie stojące w sprzeczności ze współczesnymi standardami naukowości. Np. w latach 90. przypisano autorstwo Całunu Leonardowi da Vinci, który miał na płótnie pozostawić swój autoportret (Lynn Picknett, Clive Prince - 1994). Nastąpiło to już po jednoznacznym stwierdzeniu, iż Całun nie może być dziełem malarskim (Jean J. Lorre, Donald J. Lynn - Jet Propulsion Laboratory w Pasadenie, 1977).

Całun - pierwsza fotografia?

Istnieje wiele historycznych świadectw, że Całun turyński znany był przed rokiem 1260. W dniu podania do publicznej wiadomości informacji o odkryciu drugiego wizerunku minęła 800. rocznica niechlubnego zdobycia Konstantynopola przez krzyżowców (1204). Choćby z tego powodu warto przytoczyć fragment listu protestacyjnego wystosowanego do papieża Innocentego III przez Teodora Angelosa Komnena, w reakcji na splądrowanie Konstantynopola i ograbienie go z najcenniejszych skarbów: “Galowie, czyli Frankowie [zabrali] relikwie świętych oraz Płótno, najświętsze z nich, w które Pan Jezus Chrystus został owinięty po śmierci".

Dodajmy, że najstarsze znane dokumenty dotyczące tej “najświętszej relikwii" pochodzą z czasów patrystycznych (Euzebiusz z Cezarei - 325 r.; Klemens z Aleksandrii - ok. 190 r. po Chr.). Wśród pierwszych chrześcijan istniała głęboka intuicja związana z mechanizmem utworzenia owego wizerunku. Określano Całun jako obraz nie-ludzką-ręką-wykonany (gr. acheiropoietos). Termin ten koresponduje ze współczesnym, w pełni naukowym wyjaśnieniem utworzenia się obrazu na Całunie. Obecnie bowiem twierdzi się, że powstał on przez promieniowanie światła, mającego źródło w ciele Człowieka z Całunu.

Można powiedzieć, że obraz został utworzony w sposób, w jaki tworzy się każda tradycyjna fotografia. Sam termin “fotografia" powstał ze złożenia dwóch greckich słów: “światło" (phos) i “pisanie" (grapho). Tłumaczy się go jako “pisanie światłem", co znakomicie definiuje fizyczną przyczynę zaistnienia każdej fotografii. W przypadku obrazu z Całunu mamy do czynienia z obrazem-napisanym-światłem, czyli obrazem-nie-ludzką-ręką-napisanym.

Druga twarz na całunie

O najnowszym odkryciu poinformował “Journal of Optics A", wydawany przez londyński Instytut Fizyki. Giulio Fanti i Roberto Maggiolo, naukowcy z Padwy, piszą, że na zewnętrznej powierzchni Całunu dostrzeżono ledwo dostrzegalne zarysy twarzy.

Wcześniejsze odkrycia, kiedy naukowcom badającym płótno z Turynu ukazała się trójwymiarowa struktura ciała (zespół Johna Jacksona - 1977), czy pisemne znaki umiejscowione w okolicy twarzy (Instytut Optyczny w Orsay - 1994), nie mogłyby się obyć bez zastosowania technik informatycznych i fotograficznych. To właśnie fotografie przetworzone w obraz zbudowany ze znaków matematycznych pozwoliły uzyskać dane, których wcześniej się nie domyślano. Dzięki technikom ucyfrawiania i intensyfikowania obrazu stało się możliwe również odkrycie naukowców z Padwy.

Nieznana dotąd twarz pod względem kształtu pokrywa się z powszechnie znanym wizerunkiem z Całunu. Różnice dotyczą jedynie intensywności i wzajemnych proporcji w odwzorowaniu szczegółów. “Przykładowo na wewnętrznej powierzchni [Całunu] nozdrza są odwzorowane jednakowo, natomiast na zewnętrznej stronie [informacja ta dotyczy nowo odkrytego wizerunku - ZT], prawa dziurka nosa jest słabiej odwzorowana" (Giulio Fanti). Oprócz zarysu twarzy włoscy naukowcy zdołali uzyskać obraz rąk, natomiast nie powiodły się próby odczytania tylnej części ciała.

Z relacji profesorów Fantiego i Maggiolo wynika, że struktura nowo odkrytego obrazu również jest identyczna z powszechnie znanym obrazem z Całunu turyńskiego. Zatem drugi wizerunek twarzy to również rodzaj fotografii. Oba obrazy wykazują brak jakichkolwiek pigmentów, z których mogłyby być utworzone. Powstały na powierzchniowych warstwach włókien tkaniny, dokładnie naprzeciwko siebie. Pomiędzy nimi jest duża przestrzeń włókna pozbawiona obrazu.

Dotychczasowe przedstawienie postaci z Całunu turyńskiego odzwierciedla ułożenie ciała w sposób znany z opisów ewangelicznych, kiedy to Józef z Arymatei i Nikodem zabrali ciało Jezusa i “obwiązali w płótna razem z wonnościami, stosownie do żydowskiego sposobu grzebania" (J 19, 40). Ten sposób zawinięcia należy rozumieć nie jako owinięcie ciała całunem, co - zdaniem archeologów - czyniono dopiero od VIII w., lecz jako położenie ciała na płótnie, a następnie nakrycie jego górnej części resztą tkaniny. Fakt ten, potwierdzony analizą obrazu widocznego na Całunie, świadczy właśnie o fotograficznych właściwościach wizerunku. Brak obrazu boków ciała wskazuje na fakt, że promieniowanie było emitowane prostopadle, odwzorowując ciało na płótnie tak od strony przedniej, jak tylnej. Inaczej rzecz się przedstawia z obrazem utworzonym z krwi, która na płótnie pozostawiła ślady odzwierciedlające nie tylko przedni i tylny widok ciała, lecz również jego boczne części. To oznacza, że fotograficzny obraz na turyńskim płótnie stanowi doskonałe odwzorowanie leżącego ciała, analogicznie do projekcji optycznej, “tak jakby rozciągnięte płótno w pewien sposób służyło za błonę fotograficzną, która naświetlona została jakimś nieznanym promieniowaniem" (Andre Marion - dyr. w Instytucie Optycznym w Orsay).

Nie ma zatem przesady w stwierdzeniu, że obraz ten powstał jako efekt promieniowania, podobnie jak w przypadku każdej fotografii. Nadmienić należy, że chociaż ślady krwi zdradzają fakt owinięcia ciała tkaniną - są doskonałym odciskiem miejsc stykających się bezpośrednio z tkaniną - fotograficzny obraz ciała nie zdradza najmniejszych śladów deformacji spowodowanej ułożeniem się płótna na trójwymiarowych przecież zwłokach. Zdaniem patologów medycyny sądowej fakt ten, na równi z analizami obrażeń ciała, potwierdza również, że Całun turyński okrywał rzeczywiste zwłoki poddane kaźni znanej z opisów ewangelicznych.

Zjawisko fizyczne czy fakt nadprzyrodzony?

Profesor Fanti mówi o utworzeniu nowo odkrytego wizerunku na zewnętrznej stronie Całunu jako o zjawisku fizycznym. Jego zdaniem taki obraz może powstać, “jeśli ciało przechowywane w grocie ze skał kwarcowych podatnych na trzęsienie ziemi znajduje się w polu elektrycznym przy jednoczesnej jonizacji atmosfery, która może wyzwolić radioaktywny gaz rad". Przytaczając ten opis bynajmniej nie kwestionuję zdolności nauk przyrodniczych do wyjaśniania zjawisk fizycznych. Na podobnej zasadzie można w końcu wyjaśnić również mechanizm “uwolnienia" się Ciała człowieka z Całunu, które opuściło płótno bez uszkodzenia zakrzepłych śladów krwi.

Ślady te potrzebowały 36-40 godzin, by utrwalić się w formie, w jakiej oglądamy je na Całunie. 36 godzin to zdecydowanie za długo, nawet jak na warunki chłodnej groty ze skał kwarcowych, by w tak zmasakrowanych zwłokach nie zaszły procesy gnilne. Fizycznie można wyjaśnić ten fakt przykładowo jako przemianę ciała-materii w energię, co zgadza się z ogólną teorią względności Alberta Einsteina.

Rzecz jednak w tym, że nauki przyrodnicze nie są w stanie dostarczyć tu wiarygodnego opisu. Podzielam zdanie tych badaczy, którzy uważają, że odpowiedź na pytanie o istotę tajemnicy Całunu turyńskiego ze strony nauk przyrodniczych nie nadejdzie, gdyż nauki te - oparte o doświadczenie fizykalne - posiadają instrumenty badawcze zdolne badać tylko to, co powtarzalne w naturze. Nie mogą orzekać o czymś, co - jak wszystko na to wskazuje - nigdy w przyrodzie się nie powtórzyło i co przekracza ludzkie pojmowanie.

Czy wobec niemożności wyjaśnienia zagadnień znajdujących się poza obszarem nauk przyrodniczych, do których zalicza się sfera nadprzyrodzona, należy zaniechać prób ich wyjaśnienia? W żadnym wypadku. Dobrze jednak pamiętać, że wyjaśnienie przyrodnicze posiada nieprzekraczalne granice i w pewnym momencie musi ustąpić miejsca wyjaśnieniu filozoficznemu i teologicznemu. Całun turyński nieustannie zaprasza do ogarnięcia go również oczami wiary. A wiara podpowiada, że spoglądając na Całun doświadczamy w jakimś sensie paschy Jezusa.

Zbigniew Treppa jest absolwentem teologii KUL i wykładowcą Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Ostatnio wydał “Całun turyński. Fotografia Niewidzialnego?" (Biblioteka “Więzi" - słowo/obraz terytoria 2004).

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]

Artykuł pochodzi z numeru TP 18/2004