Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Po otrzymaniu wiadomości o niespodziewanej śmierci Bronisława Geremka odnalazłem w papierach dwie krótkie notatki, o których dotychczas nikomu nie mówiłem, ponieważ nie mnie dotyczyły. Nie należałem do przyjaciół Geremka utrzymujących z nim kontakty towarzyskie, ale w Instytucie Historii PAN mogłem się zaliczać do kręgu jego bliskich kolegów. Gdy w październiku 1985 r. miałem z żoną uczestniczyć w pielgrzymce do Rzymu, powiedziałem o tym Bronkowi. Wkrótce przekazał mi kartkę, datowaną na 16 października, która kończy się zdaniem: "Gdybyś miał taką okazję, to przekaż, bardzo proszę, słowa oddania i czci Komu Należy".
Jan Paweł II przyjął naszą grupę
24 października w Sali Klementyńskiej. Przechodził wzdłuż szpaleru i podawał rękę każdej osobie. Teraz przepisuję z kopii notatkę, którą sporządziłem dla Bronka:
- Ojcze Święty, mam do przekazania od Bronisława Geremka wyrazy czci i oddania.
- Profesor Geremek. Proszę go ode mnie pozdrowić.
- Dziękuję.
Papież przechodzi jeden krok dalej.
- A gdzie on teraz pracuje?
- Od 1 października nigdzie nie pracuje.
- I co będzie teraz robił?
- My o nim nie zapomnimy, koledzy.
- Ja także o nim nie zapomnę.
HENRYK RUTKOWSKI
(Warszawa)
Potrzebna biografia prof. Geremka
Moje spotkanie i przyjaźń z Bronkiem Geremkiem, tak żywe od pół wieku do końca Jego dni, łączyły się w początkach z uznaniem dla bardzo nam bliskiej, nowej, francuskiej szkoły historycznej. Np. praca Marca Blocha o społeczeństwie europejskim X, XI, XII wieku wydana w 1940 r., która zrobiła po wojnie niezwykłą wręcz karierę wśród historyków mediewistów na całym świecie, stając się niejako symbolem tej nowej szkoły myślenia i podejścia do historii.
Pamiętam, niedługo po 1956 r., wizytę Bronka wraz z Jacques’em Le Goffem na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim i nasze wielogodzinne debaty nad znaczeniem mendykantów (czyli zakonów żebrzących) w XIII-wiecznej Europie. Bardzo dużo można by mówić o naszych spotkaniach jako historyków na gruncie polskim i międzynarodowym, łącznie z tak ważną dla mnie osobiście porównawczą historią chrześcijaństwa, bardzo przez Bronka docenianą. Bliska nam była również nowa perspektywa historycznej Europy Środkowo-Wschodniej. W pamięci zachowałem niezwykle żywą, całodzienną debatę polskich mediewistów pod Poznaniem, gdzieś w latach 70., po referatach właśnie na ten temat wygłoszonych przez Bronka, Henryka Samsonowicza i przeze mnie. Nic dziwnego, że później już, jako Minister Spraw Zagranicznych, podjął Bronek decyzję objęcia przez MSZ patronatu nad lubelskim Instytutem Europy Środkowo-Wschodniej.
Osobna sprawa to moje zrozumienie i współpraca w różnych zakresach i okresach oraz wsparcie dla rozważnej i skutecznej linii Bronka w jego działalności publicznej od lat 70. - między innymi nasze spotkania i przyjacielskie rozmowy, także szczególnie ciekawe i ważne, siłą rzeczy mniej politycznie poprawne, debaty w małych gronach nad aktualną sytuacją. Taką rozmowę zorganizowałem np. w Watykanie na prośbę Jana Pawła II przy okazji odbywającego się tam jesienią 1981 r. Kongresu Historyków. W gronie kilku osób Bronek przedstawił wówczas Papieżowi aktualną sytuację w Polsce, sprawy Solidarności i napięć wokół niej. Było to krótko przed ogłoszeniem stanu wojennego. Odpowiadał precyzyjnie na szereg pytań stawianych przez Papieża, wyjątkowo zadowolonego z całego spotkania i głosu przede wszystkim Geremka, ale także uzupełniających świadectw pozostałych uczestników.
Zapamiętałem szczególnie także inne spotkanie z Bronkiem: w poważnym gronie profesorów paryskiej Sorbony zaproszonych przeze mnie na KUL na krótko przed rokiem 1989. Świetne wprowadzenie Geremka w aktualną sytuację kraju zrobiło ogromne wrażenie na naszych gościach i wywołało ożywioną dyskusję, przybliżającą im naszą skomplikowaną sytuację i ruch Solidarności.
Pilnie potrzebna jest nam dobra biografia Bronisława Geremka, niełatwa chociażby dla różnorodności wątków wchodzących w grę. Ważne byłoby zwłaszcza ukazanie jego mądrej i odpowiedzialnej służby w sprawie Polski i zarazem Europy, a w gruncie rzeczy - przyszłości świata stojącego także dziś przed trudnymi wyzwaniami. Cały kontekst Polski ma zasadnicze znaczenie także dla głębszego zrozumienia dzieła Geremka oraz jego europejskiej i światowej pozycji. Z dobrym opracowaniem trzeba się śpieszyć, bo rychło zaczną powstawać o Bronku prace i książki w różnych językach i krajach. Bez polskiego kontekstu nie mogą być w pełni dobre i dostatecznie obiektywne.
JERZY KŁOCZOWSKI
W tym numerze na str. 26 także niepublikowana rozmowa Andrzeja Friszkego z prof. Bronisławem Geremkiem.
"TP" 27/08 Uzupełnienie
W dodatku "Książki w Tygodniku", dołączonym do "TP" nr 27/2008, opublikowaliśmy wywiad "Ania Shirley ma sto lat!", w którym znalazły się cytaty z przekładu "Ani z Zielonego Wzgórza", wykonanego przez Agnieszkę Kuc dla Wydawnictwa Literackiego. Za brak tej informacji pod wywiadem - tak tłumaczkę, jak wydawnictwo - przepraszam.
ANNA MATEJA
"TP" 28/08 Sprostowania
W artykule "Taniej nie będzie" ("TP" nr 28/2008) autorstwo raportu o percepcji cen wśród Polaków ("Percepcja cen i reakcje na podwyżki") przypisaliśmy błędnie Ośrodkowi Badania Opinii Publicznej. Raport z majowych badań opublikowało w czerwcu Centrum Badania Opinii Społecznej. Za błąd obydwa ośrodki przepraszamy.
KATARZYNA TRACZ
PRZEMYSŁAW WILCZYŃSKI
***
Na skutek dokonywanych w ostatniej chwili skrótów tekstu ks. Jacka Prusaka "Milcząca schizma" ("TP" nr 29/08) został zniekształcony jeden z akapitów dotyczących sporu między obrońcami "Humanae vitae" a tymi, którzy domagają się rewizji jej założeń: zwolennikom proporcjonalizmu w teologii moralnej przypisano poglądy zwolenników etyki prawa naturalnego. Wersja poprawna całości znajduje się na naszej stronie internetowej. Autora i Czytelników przepraszamy.
REDAKCJA
