Toksyczne słowo „plebs”

W Anglii popłaca zwyczajność. Choć w kraju trwa renesans uwielbienia dla monarchii, nie wypada podkreślać różnic między klasą wyższą a zwykłymi ludźmi. Boleśnie przekonują się o tym politycy.

06.12.2014

Czyta się kilka minut

Andrew Mitchell opuszcza sąd po przegranym procesie. Sędziowie uznali, że polityk w istocie nazwał policjanta „plebsem”. Londyn, 27 listopada 2014 r. / Fot. Ben Cawthra / REX / EAST NEWS
Andrew Mitchell opuszcza sąd po przegranym procesie. Sędziowie uznali, że polityk w istocie nazwał policjanta „plebsem”. Londyn, 27 listopada 2014 r. / Fot. Ben Cawthra / REX / EAST NEWS

Czarnym charakterem Brytyjczyków jest ostatnio 65-letni David Mellor: kiedyś konserwatywny polityk, który na politycznej emeryturze zajął się dziennikarstwem, zresztą z powodzeniem. Gdy po spożyciu oficjalnego lunchu – zapewne obfitującego w toasty – zamierzał udać się do domu taksówką, doszło do spięcia. Mellor zwymyślał taksówkarza za nietrafny, jego zdaniem, wybór trasy do domu.

Gdyby tylko się pokłócił, pewnie nic by się nie stało. Ale Mellor najpierw wyliczył wszystkie swe osiągnięcia – że był ministrem i doradcą królowej, i że jest nagradzanym dziennikarzem – a potem nazwał taksówkarza gnojkiem. „Ile jest warte twoje doświadczenie wobec mojego?” – pytał, jakby czas spędzony w ławach rządowo-parlamentarnych przekładał się na znajomość ulic Londynu (tak się składa, że kierowcy londyńskich czarnych taksówek naprawdę muszą zdać niebywale skomplikowany egzamin z topografii miasta).

Po ujawnieniu rozmowy – nagranej przez zdenerwowanego taksówkarza – Mellor musiał przeprosić. Obiecał też, że do lunchów będzie pić tylko wodę. Jednak takie sprawy mają też dalej idące skutki. Przekonali się o tym poprzednicy Mellora w galerii politycznych snobów.

Feralny furgon

Mellor, znany z wybuchowego usposobienia, nie jest jedyną „ofiarą” zadzierania nosa. Ministrowie i posłowie tracili już pozycje z powodu skandali finansowych czy politycznych rozrachunków. Teraz okazuje się, że karierę może zniszczyć jedno słowo.

Albo – zdjęcie. Niedawno z „gabinetu cieni” Partii Pracy musiała odejść Emily Thornberry. Na swym koncie na Twitterze umieściła zdjęcie pewnego domu w Rochester, na którym wisiały trzy angielskie flagi. Prasa zaczęła pisać o jej rzekomym snobizmie. Zagraniczni dziennikarze nie mogli pojąć, o co chodzi? Dla nich niezrozumiała, Brytyjczykom ta sprawa podniosła ciśnienie: zdjęcie tak oflagowanego, niezbyt urodziwego szeregowego domku, z białą furgonetką na podjeździe, miało rzekomo sugerować, iż Thornberry, posiadaczka bardziej okazałej rezydencji, naśmiewa się z umiłowania ojczyzny przez zwykłych, ciężko pracujących obywateli. Szczególnie biały furgon jest tu znaczący: kierowcy takich aut, często wykorzystywanych jako samochody dostawcze lub auta firm usługowych, są synonimem klasy robotniczej (tyleż ciężko pracującej, co agresywnie prowadzącej auto).

Kryzys gospodarczy mocno dotknął rzeszę hydraulików, budowlańców i elektryków, jeżdżących takimi furgonami. Mało przychylnie spoglądają zapewne na polskich hydraulików i litewskich murarzy, przybywających na Wyspy. Stąd tylko krok do konkluzji, że wśród posiadaczy białych furgonów może być sporo wyborców populistycznej Partii Niepodległości Zjednoczonego Królestwa (UKIP). Pnie się ona w sondażach i jest coraz poważniejszym zagrożeniem zarówno dla konserwatystów, jak też dla Partii Pracy. Jeśli dodamy, że w listopadowych wyborach uzupełniających w Rochester UKIP wygrała w cuglach, symbolika nieszczęsnego zdjęcia staje się jaśniejsza. Thornberry musiała odejść. Nie pomógł nawet fakt, że jej brat był kierowcą takiej furgonetki.

„Plebgate”

Thornberry potknęła się o furgon, a Andrew Mitchell o swój rower. Ten wpływowy polityk Partii Konserwatywnej, odpowiedzialny za dyscyplinę partyjną, stracił nie tylko stanowisko, ale podobno też kilka milionów funtów. Tyle miały wynieść koszty prawne, które musiał ponieść.

Mitchell zaczął jeździć do pracy w dzielnicy rządowej Westminster na rowerze, zanim jeszcze stało się to modne. W deszczu i śniegu, dziarskiego ministra nic nie mogło powstrzymać. Ale dwa lata temu pokłócił się z policjantem: spiesząc się, chciał zostawić rower przy głównej bramie na Downing Street, a nie przy bocznej, jak należy. Gdy media doniosły, że Mitchell wskazał policjantowi, gdzie jego miejsce i nazwał go „pieprzonym plebsem” – wybuchł skandal.

Pierwsze słowo nie wzbudziło zainteresowania, ale o drugie rozpętało się polityczne piekło. Mitchell upierał się, że go nie użył; oskarżał policję o manipulację. Choć musiał ustąpić ze stanowiska, próbował ratować karierę, wytaczając sprawę o zniesławienie dziennikowi „The Sun”. Właśnie ją przegrał. Sędzia uznał, że policjant nie był dość bystry, by coś takiego wymyślić, więc Mitchell musiał to politycznie toksyczne słowo „plebs” jednak wypowiedzieć. Wyrok, w sumie obraźliwy dla policjanta, okazał się ciosem dla Mitchella. Jego kariera została przerwana już wcześniej. Teraz podobno sprzedaje dom, by pokryć koszty procesu i prawników.

W trakcie „afery plebsowej” – „Plebgate”, jak nazwała ją prasa – okazało się, że to nie pierwszy przypadek, gdy Mitchell obrażał i powoływał się na swe stanowisko. Ale to słowo „plebs” okazało się koniec końców katastrofalne. Może dlatego, że aż nazbyt jasno pokazuje, co Mitchell (i jak wolno sądzić, także niektórzy inni politycy) myślą o zwykłych ludziach.

W kraju, który jest monarchią, podział na klasy nie powinien dziwić. Wśród Brytyjczyków osoby o tzw. uprzywilejowanym pochodzeniu były, są i będą. Ich kariera jest określona w chwili narodzin, kończą elitarne szkoły, mają wyselekcjonowanych przyjaciół. To nie snobizm, lecz część krajobrazu, akceptowana przez tzw. zwykłą większość. Zresztą tę samą większość, która uwielbia (na nowo) monarchię i jej młode twarze, jak księżną Kate, i z przejęciem śledzi perypetie bohaterów serialu telewizyjnego „Downton Abbey” (znany też w Polsce; opowiada o dziejach środowiska arystokratów z tytułowego zamku w dwóch pierwszych dekadach XX wieku).

Odklejeni

Gdzie zatem biegnie „czerwona linia”? Zapewne w postawie: uprzywilejowane pochodzenie ma być nie tylko zaszczytem, ale też obowiązkiem, by służyć krajowi i narodowi z godnością i z poszanowaniem dla innych. Jak choćby królowa. Przy niej Mellor i Mitchell zdają się rozpieszczonymi chłopcami, którzy sądzą, że wszystko się im należy.

Tymczasem dziś także politycy zaczynają stanowić osobną klasę. W 1979 r. około 16 proc. członków Izby Gmin (niższej izby parlamentu) było z pochodzenia robotnikami. Do roku 2010 ich udział zmalał do 4 proc. Rośnie za to procent parlamentarzystów, którzy są zawodowymi politykami. Według dziennika „Telegraph” 54 proc. konserwatywnych członków parlamentu i 40 proc. ich kolegów z Partii Pracy ukończyło prywatne szkoły – gdy w społeczeństwie takich osób jest tylko 7 proc.

Politycy wydają się coraz bardziej oderwani od życia zwykłych ludzi – nie mieszkają w szeregowych domkach, nie jeżdżą furgonetkami i raczej nie przejmują się przepisami. Ale zwykła większość może wyrazić swe zdanie: głosując na nich lub nie. Może też reagować dosadniej: londyńscy taksówkarze zgodnie zapowiadają, że pana Mellora wozić już nie będą.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
Dziennikarka działu Świat, specjalizuje się też w tekstach o historii XX wieku. Pracowała przy wielu projektach historii mówionej (m.in. w Muzeum Powstania Warszawskiego)  i filmach dokumentalnych (np. „Zdobyć miasto” o Powstaniu Warszawskim). Autorka… więcej

Artykuł pochodzi z numeru TP 50/2014