Szpital w dolinie

MICHAŁ KUŹMIŃSKI: - Ocenia się, że podczas trzęsienia ziemi w północnym Pakistanie zginęło co najmniej 50 tys. ludzi, są tysiące rannych. Jaki obraz przywiózł Pan stamtąd?

ANDRZEJ SZTARBAŁA: - Skierowano nas nie do stolicy Kaszmiru, gdzie docierały wcześniejsze grupy, ale do miejscowości Balakot. Byliśmy tam jedną z pierwszych ekip. Przed nami była francuska grupa poszukiwawczo-ratownicza. My nastawialiśmy się na pomoc medyczną: byli z nami lekarze Polskiej Misji Medycznej, a oprócz tego każdy nasz strażak jest przeszkolony w tzw. pomocy przedmedycznej. Przyjechaliśmy do Balakot, miasta liczącego 25-30 tys. mieszkańców, gdzie zniszczonych było 80 proc. budynków. Dookoła piękna dolina górska. Obserwujemy przez lornetkę: w górskich wsiach, po same szczyty, wszędzie zawalone budynki. I mnóstwo ludzi, którzy nieśli poszkodowanych w dolinę przez trzy-cztery dni.

Znaleźliśmy się tam czwartego dnia po trzęsieniu ziemi, a jeszcze szóstego i siódmego z gór schodzili ludzie, niosąc poważnie rannych: ze złamaniami, z gangreną. Często jedyna pomoc, jakiej można było udzielić, to oczyszczenie rany, kroplówka i przygotowanie do transportu lotniczego bądź karetki, aby odesłać rannego do szpitala w Islamabadzie czy Rawalpindi, gdzie jedyną możliwością ratunku była amputacja.

Przyjęliśmy prawie 700 osób w naszym szpitalu polowym, prowadzonym wspólnie z armią pakistańską. Współpraca układała się znakomicie, nasi lekarze pracowali wspólnie z pakistańskimi lekarzami wojskowymi, młodymi ludźmi, często dopiero po studiach. Nasza grupa ratownicza z pięcioma psami do poszukiwań przez pierwsze dwa dni szukała żywych, ale w samym Balakot szans wielkich nie było. Zaś z górskich wsi wciąż znoszono rannych. Nikt do nich tam nie dotarł, jedyna droga to kilkanaście godzin pod górę, pieszo. Organizowaliśmy więc jednodniowe wypady. Wszędzie ratowników otaczała przynajmniej setka ludzi, proszących o pomoc.

- ONZ alarmuje, że pół miliona ludzi nie otrzymało jeszcze pomocy, a liczba ofiar śmiertelnych może się podwoić. Jak wygląda pomoc dla Kaszmiru?

- Nie jest tak, że nie dociera tam żadna pomoc. Na lotnisku w Islamabadzie widzieliśmy dziesiątki samolotów: był rosyjski Tupolew, ukraiński Rusłan, amerykański Galaxy. Oraz, co szczególnie uderzało, transportowiec wysłany przez armię indyjską. W Kaszmirze, o który i gdzie Pakistan prowadził z Indiami trzy wojny, spotykamy samolot indyjskiej armii z pomocą humanitarną... Pakistańczycy mówili, że klęski żywiołowe znoszą podziały polityczne. Były też pełne hale darów, głównie leków. Ich ilość jest może wystarczająca, problem w dotarciu do rannych. Brak natomiast namiotów, koców i śpiworów.

Z nami przyleciały leki od “Caritasu". Potem jechaliśmy 20 godzin do Balakot, ze średnią prędkością 15 km/h. To trudna droga, przez góry, w dodatku była zawalona i dopiero dzień wcześniej została otwarta. Ruch był duży, a jechaliśmy w nocy. Kolorowe pakistańskie ciężarówki, maksymalnie obciążone, musiały co pół godziny studzić hamulce. Gdy dotarliśmy na miejsce do naszego szpitala polowego, amerykańskie śmigłowce dowiozły właśnie leki “Caritasu", które zostały w Islamabadzie.

Za dwa tygodnie będzie tam śnieg. Spadł w górach już w czasie naszego pobytu. Pakistańczycy na zimę powinni ewakuować cały region, ale większość mieszkańców chce wracać i odbudowywać miasto.

- Czy to w tej chwili w ogóle możliwe?

- Sądzę, że tak. To twardy i zaprawiony naród.

- Jaka pomoc jest teraz Kaszmirowi najpotrzebniejsza? Jak pomóc mądrze?

- Kaszmirczycy proszą o długotrwale działające szpitale polowe. Domy były i tak bardzo prowizoryczne, łatwiej je odbudować. Natomiast szkoły, szpitale i infrastruktura techniczna ucierpiały ogromnie. Potrzebują też namiotów, żywności, koców i kołder. Ubrania ofiarowuje samo społeczeństwo pakistańskie. Gdy przyjechaliśmy, ludzie spali między głazami, przykryci szmatami. Po czterech dniach wyrosło wokół nas miasteczko namiotowe.

- Pana grupa brała udział w przeszukiwaniu ruin szkoły.

- Zginęło tam około dwustu dzieci. Zwrócono się do nas o pomoc w dotarciu do zwłok. Mieliśmy sprzęt, przecinaliśmy zbrojenia, elementy betonowe, przekuwaliśmy sufity, żeby pakistańscy żołnierze mogli wydobyć ciała. Sami ich nie wydobywaliśmy, islam jest tu rygorystyczny i nie chcieliśmy naruszać zwyczajów kulturowych. Dlatego zaraz po wykonaniu naszej pracy wycofywaliśmy się kilka metrów, a ciała wydobywali Pakistańczycy.

- Co teraz grozi Pakistanowi? Wspomniał Pan o mrozie, jest zagrożenie epidemią.

- Spadek temperatury raczej nie doprowadzi do klęski totalnej, ale poważną groźbą są zatrucia. Problem polega choćby na tym, że mieszkańcy nie są przyzwyczajeni do wody z butelek. Często wyrzucają je po upiciu jednego łyku. Za to korzystają z rzek, a teraz rzeki niosą śmieci, ziemię, zwłoki.

- Kaszmir jest nieustannie obszarem konfliktu. Mówił Pan o postawie Indii, ale na pograniczu działają też fundamentaliści islamscy.

- Władze pakistańskie zapewniły nam ochronę. Obozu w dzień strzegła policja, w nocy wojsko. W konwoju i na górskich patrolach eskortowali nas żołnierze. Nie czuliśmy się zagrożeni, nie spotkały nas żadne gesty niechęci. Przeciwnie, witano nas bardzo ciepło.

To ważne, żeby bezpieczni byli nie tylko poszkodowani, ale i ratownicy. Ale nie wolno izolować się od ludzi. Dlatego nie mieszkaliśmy w strzeżonym obozie, który powstał ok. 2 km od nas i był ogrodzony, otoczony przez armię, z daleka od “oka cyklonu", czyli najbardziej zniszczonej części miasta. My stacjonowaliśmy przy lądowisku helikopterów, tam, gdzie przychodzą ranni, koło szpitala polowego. Dookoła nas były tysiące ludzi.

- To trudne pytanie: o miarę sukcesu akcji ratowniczej. Kiedy można powiedzieć, że jest skuteczna?

- Byliśmy wcześniej w Algierii, Iranie, Indiach, Turcji. Ale ten kataklizm był chyba najtragiczniejszy. Trudno oceniać to po liczbie ofiar, bo w Bam czy po tsunami zabitych było więcej. Natomiast tu udało się nam zrobić bodaj najwięcej ze wszystkich dotychczasowych akcji. Wprawdzie nie wydobyliśmy nikogo żywego spod gruzów, ale pomogliśmy prawie 700 osobom, które - możliwe - nie przeżyłyby bez tego. To jest efekt.

I jeszcze fakt, że tam, gdzie lądowały śmigłowce z całego świata, była polska flaga. Gdyby była szansa wymienić ludzi, bo przecież dziesięć dni w takim stresie wyczerpuje i sam spałem po powrocie non stop ponad 20 godzin, to zostalibyśmy dłużej. I jeszcze jedna ważna rzecz: koszt takiej akcji jest niewielki. Całość zamknęła się w 400 tys. zł. Inna sprawa, że powinniśmy mieć w Polsce stałe magazyny z przygotowanymi namiotami, kocami, śpiworami.

- A nie mamy?

- Nie. Powinna być też przygotowana rezerwa dolarowa. Jakoś tak jest, że większość trzęsień ziemi ma miejsce w niedziele czy święta, a wtedy kupienie 20 tys. dolarów, bo tyle trzeba mieć ze sobą, to poważny problem.

- Czy Pana ludzie śpią spokojnie?

- To nie są ludzie, którzy jadą na akcję pierwszy raz. To doświadczeni ratownicy. Tylko takich jest sens wysyłać.

- Jednak nawet dla doświadczonego ratownika musi to być trudne doświadczenie.

- Mamy opiekę psychologiczną, specjalistów od psychotraumy. To wszystko nie przechodzi bezwiednie, ale też nie demonizowałbym tego. Nie chcę epatować obrazami zawalonych budynków, płaczących dzieci, którym amputuje się ręce. Cierpienia ludzi zostają przed oczami. Ale zawsze zostaje poczucie, że próbowało się kogoś uratować.

ANDRZEJ SZTARBAŁA jest strażakiem od 32 lat. Uczestniczył w międzynarodowych akcjach ratowniczych m.in. w czasie powodzi na Węgrzech (2000 r.), po trzęsieniu ziemi w Algierii oraz w irańskim mieście Bam (2003), a także po tsunami w Indonezji (2004).

Pieniądze na pomoc dla ofiar trzęsienia ziemi zbiera "Caritas Polska". Adres: Skwer Kardynała Stefana Wyszyńskiego 9, 01-015 Warszawa.

Konto: PKO BP S.A. I/O Centrum w Warszawie, numer: 33 1020 1013 0000 0902 0134 3284. Wpłaty z dopiskiem: “Trzęsienie ziemi - Pakistan".