Minęła 80. rocznica wybuchu tamtej wojny: ostatnia okrągła rocznica za życia jej świadków. Niedługo już nikt nie powie: „Widziałem, jak było”. Zostaną „świadkowie drugiej generacji”, zbieracze opowieści.

Wojny – uczy Clausewitz – są przedłużeniem polityki. Toczą je politycy, państwa, narody. Przedłużeniem wojen w polu są wojny o pamięć. To wszystko z perspektywy wielkiej historii. Z perspektywy ludzi są przede wszystkim ci, którzy przeżyli, i ci, którzy zginęli. Przy 50 mln ofiar tamtej wojny jej prawdziwym zwycięzcą była śmierć. Mors vera victrix.

Wojna objęła cały świat i wiele narodów. Nie można się było przed nią schować. W małej, liczącej wtedy 26 gospodarstw śródleśnej wsi Barłogi koło Kurowa w Lubelskiem, rodzinnej wsi autora tekstu, kosa wojny dosięgła Polaków i Żydów, żołnierzy niemieckich i sowieckich. Zostawiła ich groby.

Odszukajmy je...