Otwarcie Tryptyku

Już 3 marca w Rzymie bp Kazimierz Nycz, ks. Antoni Swierczek (dyrektor wydawnictwa św. Stanisława) oraz ks. Józef Guzdek (rektor krakowskiego seminarium) wręczyli Papieżowi polskie wydanie „Tryptyku”. Jan Paweł II wysłuchał także płyty z nagraniem poematu w wykonaniu Krzysztofa Globisza.

W czwartek 6 marca, o godzinie 13, rozpoczęła się krakowska prezentacja „Tryptyku”. W śród gości byli m.in. Czesław Miłosz, rektor UJ prof. Franciszek Ziejka, rzecznik praw obywatelskich Andrzej Zoll, rektor PAT bp Tadeusz Pieronek, kard. Marian Jaworski ze Lwowa, bp Wiktor Skworc z Tarnowa oraz biskupi pomocniczy z Krakowa.

„Na pierwszej stronie zbioru poezji Jana Pawła II jest tytuł: Tryptyk rzymski. A przy nim rysunek Michała Anioła: zamknięta brama. To zaproszenie, żeby »otworzyć« skrzydła tryptyku, nie zwyczajne skrzydła drzwi, ale żeby wejść w świat według Poety. Najpierw się stał jego obraz, wizja i głos świata, teraz już się może udzielić temu, kto otworzy, żeby wejść w głąb” - podkreślił kard. Macharski. Wspominał, że po jego święceniach biskupich w Rzymie Papież ofiarował mu rękopis poematu „Stanisław”. Utwór, pisany z myślą o przypadającej w 1979 r. rocznicy męczeństwa patrona wawelskiej katedry, opatrzony był listem-komentarzem. Kard. Macharski wywnioskował z niego, że „teraz już nie pora na poezję i Jan Paweł chce pójść już tylko drogą Piotra i Stanisława. Myliłem się! I na tej drodze został sobą! Drzwi poezji pozostawił uchylone!” - mówił metropolita krakowski.

O powstawaniu „Tryptyku” opowiadał poeta Marek Skwarnicki, z którym Jan Paweł II konsultował ostateczny kształt dzieła (w poprzednim numerze „Tygodnika” można znaleźć jego artykuł na ten temat). Wspominał niezwykłe przeżycia związane z lekturą w Watykanie, w obecności Papieża, np. fragmentu o konklawe „po mojej śmierci”. „Papież postanowił pokazać światu i Kościołowi, jak wierzy. »Tryptyk« to wyznanie wiary Jana Pawła II” - mówił Skwarnicki. Potem drugą część poematu, „Medytacje nad Księgą Rodzaju na proguKaplicy Sykstyńskiej” odczytał Krzysztof Globisz.

Czesław Miłosz przyznał, że po publikacji swego „Traktatu teologicznego” (po raz pierwszy wydrukowanego w numerze 47. „TP” z 2001 r.) otrzymał od Papieża „bardzo ciepły i bardzo osobisty” list, ale zaprzeczył pogłoskom, że „Traktat” miał wpływ na powstanie i treść „Tryptyku”. Zapytany, czy poezja religijna może być poezją wielką, noblista odparł: „Jak wskazuje przykład »Tryptyku« - tak”. O samym poemacie mówił: „Na powierzchni są tylko słowa, ale pod spodem zawarta jest właściwie cała nauka Kościoła, cała dogmatyka katolicka. To jest jej najbardziej skrótowe, najbardziej zwięzłe przedstawienie”. Pytany o walory literackie dzieła powiedział zaś: „Wydaje mi się, że znaczenie utworu polega na tym, że następuje tu takie skoncentrowanie uwagi na treści, że po prostu nie myśli się o formie. Sądzę, że to cecha prawdziwej poezji”.

W tym samym czasie w sali prasowej Stolicy Apostolskiej odbyła się watykańska prezentacja „Tryptyku”. Utwór przedstawiali kard. Joseph Ratzinger (prefekt Kongregacji Nauki Wiary), prof. Giovanni Reale (filozof i redaktor włoskiego wydania Dzieł Zebranych Karola Wojtyły) oraz rzecznik Watykanu Joaquin Navarro-Valls. Spotkanie rozpoczęło się od fragmentu trzeciej części utworu w interpretacji znanego włoskiego aktora Nando Gazzolo.

Za najbardziej wzruszającą część poematu kard. Ratzinger uznał kontemplację „Sądu Ostatecznego” z Sykstyny: „Pojawia się na nowo wspomnienie konklawe z sierpnia i października 1978 r. Byłem tam obecny i doskonale wiem, j ak byliśmy wystawieni na te obrazy w godzinach wielkich decyzji, jak patrzyły na nas pytająco, jak przekonywały nasze serca o ogromie odpowiedzialności” - mówił kardynał. Jego zdaniem znaczenie „Tryptyku” najpełniej ukazuje trzecia część utworu: „Wzgórze w krainie Moria”. W ofiarowaniu Bogu Izaaka przez Abrahama „ukazuje się oczywisty początek i koniec wszystkiego, więź między zejściem i wejściem, między źródłem, drogą i celem: staje się rozpoznawalny Bóg, który daje siebie samego, który jest zarazem początkiem, drogą i celem (...) Miłość, którą daje, jest pierwotną tajemnicą, my zaś kochając pojmujemy orędzie stworzenia, znajdujemy drogę” - zakończył kard. Ratzinger.

Navarro-Valls przypomniał, że pięć lat temu na pytanie dziennikarza, czy nadal zajmuje się poezją, Jan Paweł II odpowiedział: „Nie, to już rozdział zamknięty w moim życiu”. Gotowe są już przekłady „Tryptyku” na francuski, angielski, niemiecki i hiszpański.

Marek Zając, KAI