Oswajanie medytacji

Medytacja chrześcijańska może odnowić chrześcijańskie życie w XXI wieku – napisał sędziwy karmelita o. Ernest Larkin. Jego książka osłabia lęki przed nieortodoksyjnością tej formy modlitwy.

16.08.2014

Czyta się kilka minut

 / Fot. Tim Farrell / THE STAR-LEDGER / CORBIS
/ Fot. Tim Farrell / THE STAR-LEDGER / CORBIS

Medytacja chrześcijańska jest tematem, o którym wielokrotnie pisaliśmy („TP” numery 14, 16 i 21 z ub. roku). Z jednej strony pociąga do głębszego zaangażowania w praktykę duchową osoby o pewnej formacji intelektualnej i wrażliwości; z drugiej – w kręgach kościelnych przedstawiana jest często jako „duchowe zagrożenie”. Dyskusje na jej temat ogniskują się najczęściej wokół medytacji nauczanej przez Światową Wspólnotę Medytacji Chrześcijańskiej (WCCM) pod kierunkiem benedyktyna, o. Laurence’a Freemana, który kontynuuje tradycję swego współbrata i nauczyciela, o. Johna Maina. Wspólnota odwołuje się przede wszystkim do nauczania Ojców i Matek Pustyni, autora „Obłoku niewiedzy” czy mistrza Eckharta, czyli najogólniej mówiąc, jest związana z tradycją apofatyczną.

Dobrze więc się stało, że do rąk polskiego czytelnika trafia właśnie książka „Medytacja chrześcijańska. Kontemplatywna modlitwa na dziś”, napisana z perspektywy innej tradycji. Jej autor, zmarły kilka lat temu amerykański karmelita Ernest Larkin, wnosi do debaty na temat ortodoksyjności takiej formy modlitwy perspektywę dotąd nieobecną w polskich dyskusjach – duchową tradycję Karmelu dwóch reform: hiszpańskiej z Teresą z Avila i Janem od Krzyża na czele, oraz reformy zakonu z Turenii w XVII-wiecznej Francji (tradycję katafatyczną).

Ujęcie teologii i praktyki medytacji w takim kontekście historycznym pozwala pozbyć się wielu obaw, błędnie formułowanych pod adresem medytacji chrześcijańskiej; z drugiej zaś strony pokazuje, dlaczego właśnie taka forma modlitwy i praktyki duchowej może przybliżyć współczesnych ludzi do Boga i Kościoła. Zawarte w książce przemyślenia są owocem osobistej praktyki i badań autora nad tą formą modlitwy przez ostatnie dwadzieścia pięć lat jego życia.

Napisał ją bowiem „sędziwy karmelita”, w wieku, który jego ojciec zwykł nazywać „zmierzchem życia”, a kierowała nim gorąca potrzeba podzielenia się czymś, co uważał za „wielki dar dla współczesnego Kościoła”. „Przez większą część mojego dorosłego życia – napisał w przedmowie – zgłębiałem temat modlitwy, zarówno jako godnego największego wysiłku osobistego celu, jak i przedmiotu moich teologicznych i akademickich dociekań. Wszystkie te starania doprowadziły mnie do wrót wielkiej skarbnicy Medytacji Chrześcijańskiej. Książka ta jest napisana z perspektywy duchowości karmelitańskiej, którą starałem się żyć i dzielić z innymi przez całe moje życie, i jest świadectwem i wyrazem mojego przekonania, że ta metoda modlitwy może odnowić chrześcijańskie życie w XXI wieku”.

Choć książkę napisał akademicki teolog, nie jest ona kolejnym „traktatem życia duchowego”. Czytelnik znajdzie w niej nawiązania do teologicznych dysput poświęconych medytacji, kontemplacji, „drodze do środka”, modlitwie aspiracyjnej oraz chrześcijańskiej uważności. Istotne w kontekście zastrzeżeń podnoszonych w Polsce są refleksje Larkina nad znaczeniem „chrześcijańskiej mantry” („Ma-ra-na-tha”), którą amerykański karmelita wywodzi z modlitwy monologicznej, a następnie pokazuje, jak ona ewoluowała i na czym polega dzisiaj. Ta wiedza podana jest jednak w sposób przystępny i zrozumiały dla każdego, kto angażował się w swoim życiu w modlitwę i duchowe poszukiwania i natrafił na tej drodze na różne problemy czy znaki zapytania.

Trzeba jednak podkreślić, że książka ta jest przede wszystkim świadectwem osobistego dojścia do medytacji chrześcijańskiej zakonnika i księdza, który modlitwę i zjednoczenie z Bogiem uznał za priorytet swojego życia. Kontestatorów medytacji chrześcijańskiej, których nie brakuje także wśród duchownych i biskupów, do przeczytania tej książki powinien przekonać fakt, że jej autor na zlecenie Episkopatu Ameryki napisał także książkę poświęconą duchowej formacji kleru („Duchowa odnowa amerykańskiego kapłaństwa”). Należała ona do obowiązkowej lektury każdego księdza w USA. Posądzanie Larkina o brak ortodoksji czy nieznajomość teologii ze względu na zainteresowanie i propagowanie medytacji jest z góry chybione.

I jeszcze jedna zachęta do medytacji, tym razem od pewnej młodej matki: „Skupiasz całą uwagę na tym jednym dźwięku [mantry] – nie na jego znaczeniu – by wyciszyć umysł. Są momenty, że jest tylko dźwięk, tylko spokój, uczucie miłości, pełni, daru. Ale głównie – jeśli jest się świadomym konieczności rezygnacji z żądzy sukcesu i postępu w praktykowaniu medytacji – już samo wytrwałe wsłuchiwanie się w dźwięk mantry przez pół godziny jest malutkim doświadczeniem oderwania się, oddalenia trosk na odległość wyciągniętych ramion, drobnym odwróceniem uwagi od samego siebie. Są to momenty na tyle napełnione ciszą, żeby – jak to ujęła Matka Teresa – »wsłuchać się w Boga słuchającego mnie«”.


Ernest E. Larkin O.Carm., „Medytacja Chrześcijańska. Kontemplatywna modlitwa na dziś”, Wyd. Benedyktynów, Tyniec 2014.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
Jezuita, teolog, psychoterapeuta, publicysta, doktor psychologii. Dyrektor Instytutu Psychologii Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie. Członek redakcji „Tygodnika Powszechnego”. Autor wielu książek, m.in. „Wiara, która więzi i wyzwala” (2023). 

Artykuł pochodzi z numeru TP 34/2014