Na skróty

“Jest mi bliska metafora Czesława Miłosza, która jest szalenie nośną i dobrą metaforą: »gospodarstwo literatury polskiej«. Tu gdzieś pod płotem debiutanci wschodzą, tu jakiś dąb rośnie - noblista, tam są rewelatorzy języka, czyli awangardziści, tu wschodzą masowo młodzi poeci, tu jakiś prozaik. Trzeba widzieć w tym ogrodzie, gdzie jest czyje miejsce, kto ma jaki projekt, czyli kto jak zasiał i co mu wzeszło, co napisał. Myślenie w takich hierarchiach odpowiedzialności za ten ogród, za gospodarstwo literatury polskiej, powinni wziąć na siebie krytycy, których prawie nie ma, a jak są to zmarnowali szansę... Mam świadomość, że w pewnym sensie to ja musiałem napisać o Masłowskiej, bo nikt by jej nie zauważył, a jak by ją nawet ktoś zauważył, nie miałoby to znaczenia. Pamięć mojej młodości literackiej to jest pamięć wielkich krytyków. To jest pamięć Kazimierza Wyki, na którego wykłady jeszcze zdążyłem chodzić, który na bieżąco pisał w »Życiu Literackim« recenzje. To jest wspomnienie Jana Błońskiego, który w mojej przytomności kupuje numer »Życia Literackiego«, a tam jest recenzja z poety o nazwisku Rafał Wojaczek, a ja pierwszy raz słyszę. No, ale to się okazuje, kto to Wojaczek. Błoński powiedział, dał nominację, nie pomylił się, już po pierwszym tomiku. To był Jerzy Kwiatkowski, od poezji, który może nie był od odkrywania, nie miał tej odwagi Błońskiego, ale bardzo rzetelnie towarzyszył poetom. To był Ludwik Flaszen, potem pisujący o teatrze. To był Andrzej Kijowski, który sam oczywiście był trochę znieprawiony przez ambicję napisania arcydzieła, ale - to byli faceci. Teraz jest inaczej - stwierdza Jerzy Pilch na łamach “Studium" (2004, nr 4/5). - Nie da się obronić głosu Czaplińskiego, Nowackiego... Nowacki, najinteligentniejszy z nich chyba, najlepiej piszący, zdaje się rozumieć, że głos jego nie ma znaczenia, po prostu. No, bo jakie na przykład znaczenie dla mnie mają wrogie recenzje? Na co wpłynęły? Na sprzedaż wpłynęły? Na opinię? No, na nic nie wpłynęły. I to nie jest mój sukces, w sensie mojego myślenia o literaturze, bo jak poważnie traktujesz literaturę, to niepodobna niepoważnie traktować krytyki. Ja nie chcę truć krytyków! Ja boleję nad tym, że nie ma tego poważnego głosu krytyki literackiej, że ona jest wycofana gdzieś na uniwersytety, do pism literackich, których jest tak wiele, a znaczenie mają bardzo małe... Boleję, że sterowanie życiem literackim jest przejęte przez dodatki kulturalne najbardziej opiniotwórczych dzienników. Przede wszystkim »Gazeta Wyborcza« dyktuje warunki i hierarchie w kulturze czy literaturze... to nie ma nic wspólnego ze spojrzeniem na »gospodarstwo literatury polskiej«. Nikt nie widzi kontekstu, jak książkę uplasować, na jakiej »grządce ona rośnie«". W wieku 83 lat zmarł Stefan Morawski, filozof kultury, współtwórca tzw. warszawskiej szkoły historyków idei, profesor Instytutu Sztuki PAN, autor wielu książek, ostatnio m.in. “Głównych nurtów estetyki XX wieku". W Krakowie w wieku lat 68 zmarł Marek Stachowski, wybitny kompozytor, w latach 1993-99 rektor krakowskiej Akademii Muzycznej. Podczas zakończonych w niedzielę XIII Wrocławskich Promocji Dobrych Książek zaprezentowano “Wyjście" - nowy tom Tadeusza Różewicza. Julia Hartwig otrzymała nagrodę fundacji Władysława i Nelli Turzańskich, przyznawaną w Kanadzie za zasługi dla kultury polskiej. Laureatem nagrody Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie n. Odrą za zasługi dla pojednania polsko-niemieckiego został historyk Włodzimierz Borodziej. Janina Paradowska, publicystka “Polityki", została uhonorowana Nagrodą im. Andrzeja Urbańczyka. W ramach “Ery jazzu" w Sali Kongresowej wystąpiła Diana Krall, kanadyjska wokalistka i pianistka. Większość biletów sprzedano na pół roku przed koncertem. Wystawionego w Starym Teatrze “Makbeta" w reż. Andrzeja Wajdy krytykują Roman Pawłowski (“Gazeta Wyborcza") i Janusz R. Kowalczyk (“Rzeczpospolita"). Pawłowski: “»Makbet« wpisuje się w teatr sumienia, który ten wybitny twórca realizował w latach 70. i 80. na deskach Starego Teatru, inscenizując Dostojewskiego... Atutem był nowy przekład Antoniego Libery, który szekspirowską tragedię przepuścił przez teatr absurdu, uprościł poetycki język oryginału (...). Taki materiał i pasja moralna reżysera mogły dać w rezultacie dotykające, współczesne przedstawienie. I takie są pierwsze sceny. Energia i siła słabnie jednak z każdą minutą". Kowalczyk: “Prowizorka inscenizacyjna zaciążyła na rolach, z których najbardziej szkoda wysiłku Krzysztofa Globisza. Jego Makbet jest zagubionym, pełnym rozterek człowiekiem, którego zwodzi męska ambicja, więc pozwala sobą kierować żonie. Niestety Iwona Bielska zamiast Lady Makbet z pasją godną lepszej sprawy grała Ubicę". Spektaklu broni Piotr Gruszczyński w tym numerze “Tygodnika". W Teatrze Powszechnym w Radomiu trwa IV Tydzień Sztuk Odważnych, w czasie którego zostanie publicznie przeczytanych 8 nowych polskich dramatów. W Instytucie Badań Literackich PAN odbyła się konferencja naukowa “Gombrowicz (i inne sztuki)", z udziałem m.in. Małgorzaty Dziewulskiej, Ewy Graczyk, Jerzego Jarniewicza, Janusza Margańskiego, Piotra Millatiego... Do 23 grudnia w warszawskiej galerii “Raster" trwają III Targi Taniej Sztuki, prezentujące dzieła współczesnych polskich artystów. Informacje: W Krakowie trwa VIII Festiwal Filmu Niemego, poświęcony w tym roku “Obliczom awangardy" i prezentujący dzieła m.in. Eisensteina, Bunuela, René Claira i Jeana Renoira. Dzięki przyznaniu przez Sejm 1 miliona zł dotacji możliwe będzie przeniesienie na płyty CD tej części zbiorów Ossolineum, która po wojnie została we Lwowie. 10 grudnia rozpocznie się w Warszawie IV Międzynarodowy Festiwal Filmowy Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka “Prawa człowieka w kinie". Program: Wydawnictwo Biały Kruk opublikowało przekład francuskiego komiksu “Z Wadowic do Rzymu", poświęconego życiu Jana Pawła II. Łódzcy hiphopowcy, na prośbę pracujących wśród młodzieży księży salezjan, nagrali płytę z rapowanymi utworami do tekstu Dekalogu. Brytyjscy krytycy w plebiscycie na najbardziej wpływowe dzieło sztuki współczesnej wskazali: “Fontannę" Marcela Duchampa z 1917 r. - słynny pisuar opatrzony podpisem artysty. Dom w Oksfordzie w którym J.R.R. Tolkien pisał “Hobbita" i “Władcę Pierścieni" został objęty ochroną konserwatorską. W Gdańsku ma powstać muzeum Jacka Kaczmarskiego. Do 4 lutego można nadsyłać prace na XIV Edycję Międzynarodowego Konkursu Scenariuszowego o nagrodę Hartley-Merrill. Informacje: Na polskim rynku ukazała się kolekcja 11 filmów Federica Felliniego na DVD. Wśród wybranych tytułów nie ma niestety “Amarcordu", “Casanovy"ani “Rzymu".