Na skróty (11-17.IX)

W wieku 76 lat zmarła na raka Oriana Fallaci, wybitna włoska dziennikarka i pisarka. Piszemy o niej obszernie w tym numerze "TP". W wieku 77 lat zmarł Lucjan Kydryński, dziennikarz muzyczny, mąż Haliny Kunickiej i ojciec Marcina Kydryńskiego. Kydryński był twórcą programów radiowych i telewizyjnych (jak "Muzyka lekka, łatwa i przyjemna"), autorem książek (m.in. "Przewodnik operetkowy", "Opera na cały rok", "Kino muzyczne. Przewodnik po filmach muzycznych 1927-1992"...), wieloletnim konferansjerem festiwali w Opolu i Sopocie. Minęło 10 lat od śmierci Wiktora Woroszylskiego, poety, prozaika, tłumacza. "Przebycie w Warszawie dziesięciokilometrowego Traktu Królewskiego od placu Zamkowego do Wilanowa, z jego pałacami, wielkomiejskimi ulicami, placami i parkami, jest przeżyciem zupełnie innej natury, na inną skalę i z innej epoki, niż przejście niewiele ponad kilometr, jaki dzieli w Krakowie bramę Floriańską i Barbakan od zamku królewskiego na Wawelu. Warszawskie ślady średniowiecza w postaci Starego Miasta są w dużym stopniu turystycznym teatrem, podczas gdy prawdziwe życie rozprzestrzeniło się już dawno na okoliczną równinę. W Krakowie Rynek jest dalej sercem miasta. Do redakcji »Tygodnika Powszechnego«, bez którego trudno sobie wyobrazić Kraków, wchodzi się zaledwie o 200 metrów od niego, a wdzięczny znak nowoczesności w postaci zastygłej nad Wisłą fali ośrodka Manggha, oprócz żywego dialogu z kulturą japońską, prowadzi bezustanny dialog z pobliską sylwetą Wawelu - mówi w wywiadzie dla "Nowych Książek" (2006, nr 9) Bohdan Paczowski, architekt, fotografik, autor m.in. opublikowanego niedawno tomu szkiców "Zobaczyć". - Warszawa uczy stosunku do przestrzeni otwartej, a w Krakowie poznaje się jej hierarchię, uczy się odczytywania widzialności miasta i relacji między tłem a wynurzającym się z niego głównym motywem. Idąc na przykład śladami Wyspiańskiego przez odcinek Plant zamknięty ścianą Wawelu, ma się uczucie, że ta ważniejsza część przestrzeni jest jednak obok, że idzie się wzdłuż niej, niejako już »za murami«. Spacer od Barbakanu do wzgórza wawelskiego jest za to lekcją architektury wszystkich epok. Idzie się ku zwieńczonej wspaniałym hełmem sylwetce gotyckiej wieży Mariackiej, zamykającej ulicę Floriańską, potem, na Rynku mija się samotny kamyk romańskiego kościółka Świętego Wojciecha, z bocznych kieszeni Grodzkiej wyłaniają się gotyccy Dominikanie i Franciszkanie z płonącym Bogiem Wyspiańskiego, dalej Święci Piotr i Paweł sąsiadują - swoją barokową repliką rzymskiego Il Gesu - z romańskim Świętym Andrzejem, a pod wawelską Stopkę przechodzi się podcieniem gotyckiego kościoła Świętego Idziego, cudem ocalonego od zburzenia. Zarówno o Krakowie, jak i o Warszawie można powiedzieć, że są położone nad rzeką, ale nie, że rzeka stanowi część miasta, jak w Paryżu, Londynie czy nawet w Rzymie. Tam ujmują ją kamienne bulwary, ruchliwe jezdnie i fasady gmachów, a w naszych dwu stolicach brzegi Wisły są zielone. Kraków jawi mi się często jako zaszyte wśród pagórków, skupione miejsce trwania, podczas gdy otwarta, równinna Warszawa wydaje mi się bardziej miejscem płynnym, w którym tworzy się bezustannie jego nieokreślona przyszłość." We współczesnym języku irytuje mnie "niechlujstwo i brak precyzji. Ogrom frazesów, pustka semantyczna. Dewaluacja mocnych przymiotników. Uporczywe nazywanie tego, co zaledwie poprawne, »znakomitym« czy »wielkim«. Nadużywanie takich wyrazów jak »niesamowity«, »fantastyczny«, co jest wynikiem głębokiego kryzysu wartościowania. Obawiam się, że kiedy zetkniemy się z czymś naprawdę wyjątkowym, nie będziemy w stanie już tego oddać" - w wywiadzie dla "Gazety Wyborczej" mówi Zbigniew Mentzel, autor nominowanej do Nike książki "Wszystkie języki świata". Jury 63. festiwalu w Wenecji przyznało Złotego Lwa chińskiemu filmowi "Martwa natura" w reżyserii Jia Zhang-Ke, "ukazującemu ogrom spustoszeń dokonywanych przy powstawaniu inwestycji stulecia w Chinach - spiętrzenia rzeki Jangcy. Płyniemy przez Syczuan, między górami o fantastycznych kształtach, wzdłuż wyburzanych miast. Bohaterami filmu są ludzie szukający swoich bliskich, z którymi rozstali się podczas migracji za lepszą pracą. Rozerwane rodziny, chaos, życie w rozproszeniu, kolejny raz wywracane do góry nogami. Pada tekst: »To, o czym marzył przewodniczący Mao, spełnia się dopiero teraz« - opisywał Tadeusz Sobolewski. - Jak w filmach z czasów komunistycznej odwilży w filmie Jia gigantyzmowi wielkiej budowy przeciwstawione są tytułowe martwe natury oraz portrety ludzi mających opuścić swoje domy. Artysta ubrany w tradycyjny kostium operowy gra na gameboyu. Ojciec zapala przed zdjęciem zaginionego syna zamiast trociczek ofiarnych trzy postawione na sztorc papierosy." Zakończył się XXXI Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Relację Anity Piotrowskiej publikujemy w tym numerze "TP". W dniach 19-22 bm. w Gdańsku odbywa się Międzynarodowy Przegląd Filmów Producentów Niezależnych. Projekcje zorganizowane są w bloki tematyczne, poświęcone "Historii odkłamanej", "Wolności i Solidarności", kościołowi w PRL-u i w III RP, wreszcie współczesnym ograniczeniom, nakładanym na twórców filmowych, a przypominających nieraz cenzurę. Wśród wyświetlanych filmów m.in. "Robotnicy '80" oraz odnaleziony w archiwach Łódzkiej Szkoły Filmowej film "Anna Proletariuszka", pierwszy dokument o Annie Walentynowicz. Przegląd jest częścią obchodów 25-lecia Video Studio Gdańsk. "Pod artystycznym kierownictwem Paula McCreesha impreza ma szansę stać się jednym z najważniejszych wydarzeń muzycznych Europy" - pisze o festiwalu Wratislavia Cantans Jacek Hawryluk. W "Tygodniku" nr 37 opublikowaliśmy specjalny dodatek poświęcony festiwalowi, dostępny dziś na naszych stronach internetowych: http://tygodnik.onet.pl/3591,12337,tematy.html Do 8 listopada w Wenecji trwa X Międzynarodowe Biennale Architektury. Złotego Lwa za osiągnięcia życia otrzymał Włoch Renzo Piano, autor projektów m.in. Whitney Museum of Art w Nowym Jorku, centrum Paula Klee w Bernie i portu lotniczego w Osace; współautor Centrum Pompidou w Paryżu. W Polsce gościł amerykański pisarz John Irving, autor m.in. "Świata według Garpa" oraz "Hotelu New Hampshire", promując swoją nową powieść "Zanim cię znajdę". 2 grudnia Europejskie Nagrody Filmowe zostaną po raz pierwszy wręczone w Warszawie. Nagrodę za całokształt twórczości otrzyma Roman Polański. Nowym redaktorem naczelnym "Rzeczpospolitej" został dziennikarz i publicysta Paweł Lisicki, zastępując na tym stanowisku Grzegorza Gaudena. Lisicki zwolnił dotychczasowych zastępców naczelnego: Ewę Kluczkowską i Jacka Rakowieckiego. TVP Kultura znalazła się w gronie finalistów nagrody Hot Bird TV Awards, określanej mianem "satelitarnego Oscara", o którego - w kategorii "Kultura / Edukacja" - będzie walczyć z niemiecką Deutsche Welle i włoskim Rai Sat Nettuno 1/2. "Nie chcę, żeby była to kultura robiona dla artystów przez artystów. Kultura nie musi być postrzegana jako dobro elitarne, ale nie musi być też towarem na sprzedaż. Będziemy szukali pasów transmisyjnych do szerokiego odbiorcy - zapowiada nowy szef TVP Kultura, Krzysztof Koehler w wywiadzie dla wortalu "Wirtualnemedia.pl". - U nas, jak przez soczewkę, powinno być widać całą rzeczywistość kulturalną. Kultura dzisiaj nie jest ulokowana tylko w Warszawie, Krakowie i Poznaniu. Ostatnio byłem w Gorlicach. To miasto jest przykładem jednego wielkiego street artu, i taką kulturę i w takich ośrodkach, też będziemy prezentować. Na pewno nie będzie u nas Dody. Byłaby to moja osobista porażka". (af)