Fundamentalna niezależność

Sześćdziesięcioletni Kydland, Norweg, pracuje na Uniwersytecie Kalifornijskim w Santa Barbara, a trzy lata starszy Prescott jest profesorem Uniwersytetu Stanowego w Arizonie. Nagrodę Komitetu Noblowskiego otrzymali za badania nad spójnością polityki gospodarczej i wkład w zrozumienie przyczyn cykli koniunkturalnych. W tym dość enigmatycznym komunikacie zawiera się wszystko, co na przełomie lat 70. i 80. doprowadziło do zasadniczego zwrotu w pojmowaniu podstawowych problemów makroekonomii: źródeł wahań aktywności gospodarczej i skuteczności polityki gospodarczej.

24.10.2004

Czyta się kilka minut

Nobel z ekonomii nie wzbudza tak wielu kontrowersji, jak literacki czy pokojowy. Tak było również w tym roku. Wkład Kydlanda i Prescotta w teorię ekonomii jest na tyle istotny, że od dłuższego czasu byli typowani do tej nagrody. Ich koncepcje zaś już wykorzystano w praktyce, co zaowocowało istotnymi zmianami instytucjonalnymi w wielu krajach.

Kydland i Prescott poznali się podczas studiów doktoranckich w Pittsburghu i współpracowali od początku lat 70. W 1977 r. opublikowali artykuł o dynamicznej niespójności polityki gospodarczej w czasie. Istotą problemu jest fakt, że polityka gospodarcza optymalna dziś, jutro może już taka nie być. Z tego wynika, że rząd ma do czynienia z racjonalnymi podmiotami gospodarczymi, które, reagując na jego politykę, mogą zmienić zachowanie. Rząd może więc odstąpić od celu dotychczasowej polityki, np. długookresowego wzrostu gospodarczego, i w sytuacji rosnącego bezrobocia zwiększyć inflację. Dzięki temu na krótki czas, np. do wyborów, bezrobocie spadnie. Odbędzie się to jednak kosztem celu długookresowego, czyli wzrostu gospodarczego, któremu inflacja szkodzi.

W wyniku dyskusji, jaka wywiązała się po ogłoszeniu artykułu, doprowadzono do zmian instytucjonalnych, dających władzom monetarnym, czyli bankom centralnym, niezależność od władz fiskalnych, czyli rządu. Niezależność banku centralnego stała się fundamentem nowoczesnej gospodarki kapitalistycznej; gwarancją, że inflacja nie wymknie się spod kontroli z powodu problemu niespójności w czasie. Kraje, które zapewniły bankowi centralnemu większą niezależność, cieszą się średnio wyższym wzrostem gospodarczym i niską inflacją. Do nich należy Polska, w której niezależność banku centralnego, czyli NBP, zapisana jest w Konstytucji.

W latach 70. największą zagadką ekonomii było wyjaśnienie stagflacji - choroby objawiającej się brakiem wzrostu gospodarczego i wysoką inflacją, która ogarnęła większość krajów o gospodarce wolnorynkowej. Dotychczasowa polityka gospodarcza, polegająca na pobudzaniu popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego, okazywała się nieskuteczna i wywoływała jedynie dalszy wzrost inflacji. Stagflacji nie można było wówczas wyjaśnić w ramach istniejących modeli cykli koniunkturalnych, które z powodu wahań aktywności gospodarki uznawały zmiany w popycie (keynesiści) lub nieprzewidywalne zmiany podaży pieniądza (monetaryści).

Kydland i Prescott, w artykule z 1982 r., pokazali przyczyny wahań koniunkturalnych w zupełnie nowym świetle, przenosząc akcenty ze strony popytowej na podażową. W ich modelu źródłem cykli koniunkturalnych są losowe i nieprzewidywalne zmiany technologiczne lub szoki podażowe, np. wzrost cen ropy naftowej. W ten sposób autorzy modelu nie tylko wyjaśniali przyczyny stagflacji (szok naftowy), dawali na nie remedium (zdławienie inflacji przez restrykcyjną politykę pieniężną), ale przede wszystkim znakomicie wpisywali się w model wzrostu gospodarczego zaproponowanego przez Solowa jeszcze w 1956 r. Synteza Kydlanda i Prescotta jest rdzeniem współczesnych modeli ekonomicznych; służy tak zmianom w gospodarce, jak testowaniu różnych rodzajów polityki gospodarczej.

Autor jest asystentem w Kolegium Analiz Ekonomicznych Szkoły Głównej Handlowej i specjalistą w Departamencie Systemu Finansowego NBP. Pisze doktorat z zakresu teorii cykli koniunkturalnych i prognozowania zmian aktywności gospodarczej.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]

Artykuł pochodzi z numeru TP 43/2004