Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Jest tym, o czym lepiej się pamięta, kiedy jest źle. Waruje na półce jak wierny Sfinks. Łypie okiem – stajemy przed regałami i czujemy, że z niektórych książek idzie jakieś ciepło, enigmatyczne promieniowanie, podczas gdy inne wsiąkły w siebie, ugrzęzły w papierze.
Napór wydarzeń (marnych) jest dziś, na jakąkolwiek tylko półkulę spojrzeć, tak mocny i bezwzględny, że myśl wędruje od razu tam, gdzie ze zdarzeń czyni się fanfaronadę, z głośnych pewności wesołą siekaninę, a z języków oficjalnych, z przekazów duszącej doksy – cyrk rzeczowników. Czyli do Rabelais’go, jego „Gargantui i Pantagruela”. Śmiech, zwłaszcza tak cudownie inteligentny jak u Rabelais’go, ironiczny i autoironiczny, gdy trzeba, gruby, gdy trzeba, cienki, jest, jak dobrze wiadomo, najlepszą odtrutką na powszechne trucie. Boi się go każda władza, czymkolwiek by była; bohaterowie Rabelais’go połykają rzeczywistość (żadnej w powieści abstrakcji, poetyzowania na skraju świata) i – excusez le mot, choć Rabelais by nie przepraszał – wysrywają papkę, czyli rzeczywistość bezczelnie obnażoną. „A na to nie może być zgody!”.
Jednak każdy śmiech, gdy trwa zbyt długo, zaczyna dudnić nazbyt otchłannie. Nie wracałoby się do Rabelais’go dla samego tylko dowcipu, dla fenomenalnej wyobraźni, zwłaszcza językowej, dla obrazoburczych opowiastek – choć i tak to dobry kierunek. Jest jeszcze klasztor Telemski, opactwo „czyń, coć się podoba”, czysta pieśń własna wyśpiewana w harmiderze milionów słów, w bazarowym zgiełku codzienności. Klasztor Telemski to skromna utopia, półraj bez rygoru, ośrodek naturalnej szczęśliwości, niewielki wzór społeczny, który daje jego mieszkańcom jakąś nadzieję, lecz jej nie reguluje. Nie całkiem wiadomo, czy to miejsce ucieczki dla eskapistów, porządne osiedle dla wewnętrznych emigrantów, czy raczej miejsce jutra dla marzycieli; miejsce przetrwania czy miejsce zaczynu? I ta niejasność jest dobroczynna.
Napis umieszczony na wielkiej bramie Telemy, hymn rabelaisowskich kiboli, zaczyna się tak:
Wara od wrót tych, cudaki, bigoty,
Mamuty stare, hołysze nadęte,
Tumany, głąby, ciemniejsze niż Goty
I Ostrogoty, pokraki wyklęte,
Franty, świętoszki, zakutane wszarze,
Dziady plugawe, żarłoki, opoje,
Pały opuchłe, okpiświaty wraże,
Śpieszcie gdzie indziej nieść szalbierstwa swoje.
(przeł. Tadeusz Boy-Żeleński)
Dla odczynienia złego na zewnątrz i w sobie wykonywać po przebudzeniu się i na dobranoc. ©
