Ekokalendarium PRL

1946 Na 1000 obywateli przypada jeden samochód osobowy.

1946 Produkcja mięsa wynosi 337 tys. ton. W związku z kłopotami aprowizacyjnymi rolnicy zobowiązani są do kontyngentów. W gospodarstwach dochodzi do dramatycznych scen. Za ukrywanie żywego inwentarza grozi nawet więzienie.

1947 Restauracja Białowieskiego Parku Narodowego.

1948 Wydobycie węgla kamiennego sięga 70,3 mln ton.

1949 Sejm PRL przyjmuje ustawę o ochronie przyrody. Ochroną objęto gatunki roślin i zwierząt oraz elementy przyrody. Ustanowiono Państwową Radę Ochrony Przyrody jako organ doradczy i opiniotwórczy w sprawach ochrony przyrody.

1950 Polska zużywa 596 GWh energii. Dekadę później - czterokrotnie więcej. W 1970 r. - już ponad 10 tys. GWh. Prawie co drugie polskie miasto ma sieć kanalizacyjną (w 1988 r. - 84,3 proc.). Rusza tzw. plan sześcioletni, którego głównym celem jest rozwój przemysłu ciężkiego.

1951 Pierwszy Zjazd Ekologów obraduje w Warszawie; utworzono na nim Narodowy Komitet Ekologiczny PAN - organ mający koordynować prace polskich ekologów.

1954/1955 Zużycie nawozów sztucznych wynosi blisko 550 tys. ton. 10 lat później podwaja się, aby pod koniec lat 70. osiągnąć 3,6 mln ton rocznie.

1955 Roczna produkcja mięsa w Polsce osiąga poziom 641 tys. ton.

1955 Likwidacja działającej od 1927 r. poznańskiej spalarni śmieci. Była to jedyna wówczas działająca (i druga w historii) polska spalarnia - pierwszą oddano do użytku w 1912 r. w Warszawie, ale została zniszczona w Powstaniu w 1944 r. Trzecią spalarnię wybudowano dopiero w 2001 r., również w Warszawie.

1957 Zaczęto wyodrębniać kategorię tzw. lasów ochronnych, czyli lasów, których zadaniem ma być m.in. ochrona miast, terenów będących pod agresywnym wpływem przemysłu, uzdrowisk i źródeł wody. W 1975 r. było ich 1485 tys. ha.

1960 Miasta w Polsce dysponują 411 tys. pojemników na śmieci. W ciągu dwudziestu lat ich liczba wzrośnie pięciokrotnie. Tylko co trzecie mieszkanie w mieście wyposażone jest w toaletę; w łazienkę - ok. 26 proc. Na wsi tylko 2 proc. mieszkań ma toaletę, a łazienkę zaledwie 1,4 proc. Na jednego mieszkańca miasta przypada 28,3 m2 powierzchni zielonych. W 1988 r. - 24,7 m2. Kończy się pierwszy "plan pięcioletni". Zwiększyła się produkcja przemysłu chemicznego i maszynowego oraz produkcja żywności.

1961 Rozpoczyna się monitoring stanu czystości rzek: przeprowadzone na początku dekady badania wykazują, że część wód jest tak zanieczyszczona, iż nie nadaje się do użycia nawet w celach przemysłowych. W latach 1964-1967 normy zanieczyszczeń przekracza ponad 3 tys. km rzek. Takie informacje nie są upubliczniane.

1962 Polska przystępuje do Międzynarodowego Programu Biologicznego. Prowadzone przez dekadę badania mają na celu zanalizowanie produkcji organicznej lądów, wód słodkich i mórz oraz zdolności przystosowania się człowieka do zmieniających się warunków środowiska.

1966 Rusza produkcja w Zakładach Azotowych w Puławach. O zmniejszenie uciążliwości tych zakładów dla środowiska naturalnego władze zatroszczą się dopiero w latach 80.; powstanie wówczas m.in. oczyszczalnia ścieków przy linii produkcyjnej kaprolaktamu (substancji do produkcji tworzyw sztucznych, wycoce szkodliwej).

1970 Z powodu tzw. kwaśnych deszczy z Polski, Czechosłowacji i NRD w zastraszającym tempie zaczynają wymierać lasy w Górach Izerskich (Sudety Zachodnie). Rozpoczyna się intensywne sadzenie drzew: w 1970 r. w całym kraju zasadzono 12,4 mln sadzonek, najwięcej w historii PRL.

1970 Zakłady komunalne dysponują 2465 samochodami do wywozu nieczystości. To cztery razy więcej niż w 1960 r.

1971 Państwowa Rada Ochrony Przyrody opracowała projekt stworzenia parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu, które - w połączeniu z parkami narodowymi i rezerwatami - tworzą Ekologiczny System Obszarów Chronionych. Dopiero 15 lat później, w 1986 r., projekt przyjmuje Ministerstwo Ochrony Środowiska.

1971 Liczba samochodów na 1000 mieszkańców wynosi 15 sztuk.

1974 Sejm przyjmuje ustawę mającą w teorii chronić zasoby wodne: prawo wodne.

1975 Ruch rekreacyjno-turystyczny w Polsce rośnie sześciokrotnie w porównaniu do lat 60.

1975 Przeciętny Polak produkuje ok. 100 kg śmieci rocznie, dziesięć lat później ta wielkość rośnie o 70 kg. Gospodarka kraju zużywa 10,6 mld m3 wody, z czego 8,9 mld m3 dla potrzeb produkcji przemysłowej. Z 10,5 mld m3 ścieków przemysłowych, odprowadzanych do wód powierzchniowych, oczyszczanych jest tylko 20 proc. Pięć lat później ilość wykorzystywanej wody rośnie o dodatkowy 1 miliard m3. Oczyszczanych jest tylko 35 proc. ścieków.

1978 Wydobycie węgla kamiennego sięga 193 mln ton. Górny Śląsk jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych regionów.

1979 Z komunikacji miejskiej korzysta każdego dnia 15,8 mln pasażerów. W tym czasie zarejestrowanych jest 2,1 mln samochodów osobowych.

1980 Receptą na zdewastowane środowisko ma być uchwalenie 31 stycznia 1980 r. ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska (tzw. ustawy środowiskowej) oraz powołanie na jej mocy Urzędu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Na ochronę środowiska przeznaczano wtedy zaledwie 0,3 proc. dochodu narodowego (pod koniec dekady - 0,8 proc.).

1980 Zrekultywowano 4,4 tys. ha gruntów. Wciąż 109 tys. ha gruntów jest zdewastowanych i zdegradowanych.

1983 Sejm PRL powołuje pierwszego w Polsce i krajach komunistycznych ministra ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Zostaje nim prof. Stefan Jarzębski, wcześniej dyrektor Instytutu Ochrony Środowiska PAN w Zabrzu. Samo ministerstwo zaczyna działać jako odrębny resort w listopadzie 1985 r.

1984 Dzięki płytkiemu sondowaniu sejsmicznemu powstaje mapa geologiczna dna Bałtyku. Naukowcy odkrywają wówczas "pióropusze gazowe": strefy wzburzonych osadów dennych. Początkowo tłumaczą je aktywnością współczesnych bakterii beztlenowych, które rozkładając materię organiczną, produkują metan i inne gazy. Jednak dalsze badania wykluczają je jako źródło anomalii. Powodem nie mogą też być ścieki z lądów i statków. Dalsze badania wykazują, że Bałtyk "przecieka": metan, dwutlenek węgla, azot i siarkowodór wydostają się na powierzchnię (po przebyciu niemal 2 km, w tym kilometrowej warstwy nieprzemakalnych łupków) ze złóż, wykorzystując strefy uskokowe gęsto przecinające dno morskie.

1985 Na wniosek UOŚiGW Prokuratura Generalna przeprowadza kontrolę, w której wykrywa, że w Zakładach Chemicznych "Organika-Azot" w Jaworznie dopuszczalne stężenie zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach jest przekroczone o 790 proc., a w Zakładach Chemicznych "Hajduki" w Chorzowie o 475 proc. Żaden ze skontrolowanych zakładów nie przestrzega nałożonych norm, m.in. wprowadzonych w 1983 r. ograniczeń średniej dobowej emisji dwutlenku siarki do 400 mg w m3 spalin. Równocześnie przedsiębiorcy otrzymują możliwość odliczania przez trzy lata od podatku dochodowego 30 proc. kosztów poniesionych na ochronę środowiska.

1985 Na 100 gospodarstw domowych przypada 103,7 zamrażarek lub chłodziarek. W 1970 r. lodówkę miało co trzecie gospodarstwo.

1986 Katastrofa w sowieckiej elektrowni atomowej w Czarnobylu. Władze PRL ukrywają przed obywatelami informacje na temat katastrofy; w kraju narasta nieufność wobec energetyki atomowej, pojawiają się protesty przeciw budowie pierwszej polskiej elektrowni atomowej w Żarnowcu (budowa zostanie wstrzymana po 1989 r.).

1986 Katastrofa ekologiczna na tamie we Włocławku: od 1969 r. gromadzą się tam toksyczne zanieczyszczenia. Podczas prac nad pogłębieniem zbiornika dochodzi do podniesienia się osadów, zanieczyszczonych ciężkim metalami, które zabijają 450 ton ryb.

1986 Na import pestycydów Polska wydaje 100 mln złotych.

1986 Na fali ogólnopolskiej promocji zdrowej żywności powstaje zrzeszający 34 członków Klub Producentów Żywności Najwyższej Jakości. Produkowaną przez siebie zdrową żywność dostarczają głównie do szpitali i przedszkoli.

1988 Gospodarstwa domowe zużywają 1,65 mld m3 wody. To siedem razy więcej niż w 1955 r.

1988 Pięć ówczesnych województw północno-wschodnich podpisuje porozumienie "Zielone Płuca Polski": pierwszy w historii Polski dokument o rozwoju gospodarczym w duchu zrównoważonego rozwoju.

1989 Powstaje Wigierski Park Narodowy. Łącznie w PRL założono trzynaście parków narodowych.

1989 Po obradach Okrągłego Stołu (sprawy ekologiczne omawiano przy tzw. podstoliku ekologicznym), wyborach "kontraktowych" i utworzeniu rządu Mazowieckiego powstają fundamenty nowej polityki ekologicznej. Także w roku 1989 w Polsce:

na terenie zakładów pracy znajduje się 1,6 mld ton odpadów przemysłowych uciążliwych dla środowiska. 15 lat wcześniej było ich trzy razy mniej.

Polska jest czołowym producentem siarki na świecie i zajmuje 5. miejsce w wydobyciu węgla kamiennego.

liczba samochodów osobowych na 1000 mieszkańców wynosi 127 sztuk.

blisko 90 proc. długości rzek jest nadmiernie zanieczyszczona.

nad 25 proc. powierzchni kraju występuje nadmierne zanieczyszczenie powietrza.