Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Nazwisko autora nic mu nie mówi. „Jeszcze poprzedniego dnia nic o nim nie słyszałem. Następnego dnia całkowicie mną zawładnął”.
Nieznanym autorem był Józef Czapski, książeczka to zapis odczytów, jakie Czapski prowadził (po francusku) dla współwięźniów-oficerów w sowieckim obozie w Griazowcu. Dzielił się zachwytem uruchamiając własną pamięć, bo przecież w obozie nie było egzemplarza „W poszukiwaniu straconego czasu”. Dla Erica Karpelesa, urodzonego w Nowym Jorku osiem lat po zakończeniu II wojny, ten zachwyt tak mocno współbrzmiał z jego odczuciami, że wprowadził jego własne życie na nieplanowaną wcześniej ścieżkę. Odkrycie malarstwa Czapskiego – pierwszym obrazem, który Karpeles zobaczył na żywo, był „Chłopiec przed de Staëlem”, późne (z 1981 r.) płótno wiszące na ścianie paryskiego mieszkania Wojciecha Karpińskiego – tylko wzmocniło nieoczekiwaną fascynację. Zaczęła się praca niemal detektywistyczna: lektury, grzebanie w archiwach, podróże i spotkania z ludźmi, którzy Czapskiego znali i byli mu bliscy, tropienie jego obrazów w kolekcjach prywatnych i magazynach muzealnych (opis wizyt w magazynie warszawskiego Muzeum Narodowego i w krakowskiej Bibliotece Czartoryskich, gdzie znajdują się dziś dzienniki Czapskiego, godny jest Kafki!). Rezultat? Rzetelna biografia, która dyskretnie porusza też temat miłosnych fascynacji Czapskiego i jego związków z mężczyznami i kobietami, będąca zarazem pełnym nieskrywanych emocji sprawozdaniem z badawczej przygody. Także dlatego tak świetnie się ją czyta.
Co zaś najważniejsze i co bardzo by się chyba spodobało jej bohaterowi: to nie jest tylko rzecz o Czapskim – świadku epoki, potomku arystokratycznego rodu, strażniku pamięci o Katyniu i współtwórcy paryskiej „Kultury”, ale równocześnie wnikliwy portret artysty długo i nieustępliwie szukającego własnego głosu, wiernego do końca malarskiemu powołaniu. I wizerunek niezwykłego człowieka łączącego bezbronną wrażliwość na świat z twardością i konsekwencją w działaniu. Dodajmy piękne ilustracje – osobno archiwalne zdjęcia, osobno rysunki i obrazy Czapskiego – no i przypisy (czytajcie przypisy!). Nadzwyczajna książka! ©℗
Eric Karpeles, PRAWIE NIC. JÓZEF CZAPSKI. BIOGRAFIA MALARZA, przeł. Marek Fedyszak, Noir sur Blanc, Warszawa 2019, ss. 538 + ilustr.
