W długich procesach historycznych daty spełniają najczęściej rolę symboliczną, ściśle umowną. Czy można z całą powagą traktować np. rok 1492 (lub - jak chcą inni dziejopisarze - 1517) jako datę końca średniowiecza? Czy 1 stycznia 1493 wszyscy obywatele świata obudzili się w poczuciu przynależności do nowej epoki? Albo czy trudno jest wskazać w XIV w. ludzi o mentalności i kulturze (przynajmniej w niektórych elementach) “nowożytnej"? Czy trwająca przez tysiąc lat komunia chrześcijan wschodu i zachodu mogła się nagle rozpaść wskutek dwóch (i to wątpliwej ważności!) ekskomunik? I - konsekwentnie - czy jedność Kościołów może zostać skutecznie przywrócona na drodze jednego czy drugiego, najbardziej nawet spektakularnego aktu (prawnego - jak tzw. unie; symbolicznego - jak cofnięcie ekskomuniki)? A może ową lekcję podziału czy lepiej: rozchodzenia się Kościołów, trzeba przerobić w...